Voor het oog van enkele leerlingen sprong de 45-jarige man maandag van het dak van het Stedelijk Gymnasium ’s-HertogenBosch. Hij zou met ernstige eenzaamheid hebben gekampt.

Raadzaam is dat hulpverleners „kort en zakelijk” over de zelfdoding met leerlingen spreken, zegt Aleman, verbonden aan het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). „Leerlingen hebben iets heel indringends meegemaakt. Weliswaar moeten hulpverleners emoties de ruimte geven, maar belangrijk is dat de scholieren rustig en zakelijk worden geïnformeerd over de vraag hoe zoiets kan gebeuren.”

Wens

Maatwerk is daarbij geboden, geeft hij aan. „Sommige kinderen hebben geen behoefte aan lange gesprekken. Hulpverleners doen er verstandig aan die wens te respecteren. Anders kan zoiets ernstigs als een zelfdoding zich meer gaan nestelen in de psyche van die kinderen.”

Wel is het van belang dat begeleiders niet alleen meteen na de zelfdoding met hun leerlingen in gesprek gaan, maar ook nog enkele weken of maanden later, stelt Aleman. „Het is zinvol om na zoiets schokkends ook na iets langere tijd bij leerlingen te polsen wat er in hen omgaat.”

Wat te doen om kopieergedrag te voorkomen?

„Nooit moet suïcide geromantiseerd worden. Helaas gebeurt dat soms als bijvoorbeeld een popidool een eind aan zijn leven maakt. Psycholoog René Diekstra vertelde pas in de Volkskrant dat hij wel samen met zijn vrouw uit het leven zou willen stappen als ze ziek zouden worden. Dergelijke uitlatingen vind ik funest.”

Jaarlijks maken in Europa zo’n 60.000 mensen een eind aan hun leven. In ongeveer 1 procent van die gevallen doen ze dat op hun werk. „Dat een docent op school suïcide pleegt, is gelukkig heel zeldzaam.”

Menigeen denkt: Waarom doet de docent dit zijn leerlingen aan?

„Literatuuronderzoek wijst uit dat mensen in zo’n situatie lijden aan bewustzijnsvernauwing. Ze kunnen zich niet meer goed inleven in de gevoelens van anderen. Zelfs mensen die zeiden dat ze zichzelf niet van het leven wilden beroven omdat ze dat zo verschrikkelijk vinden voor hun kinderen, pleegden toch suïcide. Vaak in een impuls. In de meeste gevallen zijn mensen zwaar depressief. Zo’n depressie kan psychotische kenmerken hebben. Soms denken patiënten dat het maar het beste is voor hun omgeving dat ze een eind aan hun leven maken.”

Op de zogeheten Blue Monday (blauwe maandag, het zou de meest deprimerende dag van het jaar zijn) was er in de media aandacht voor depressiviteit onder jonge mensen. Uit onderzoek van de Mental Health Foundation onder 11.000 jongeren op Facebook blijkt dat 56 procent van hen kampt met depressieve periodes, en dat 80 procent van die jongeren die niet bespreekt met bijvoorbeeld hun ouders. „Die cijfers zijn wel erg hoog”, reageert Aleman. „Feit is dat iedereen wel eens een dip heeft. Zo’n 10 tot 20 procent van de jongeren heeft depressieve klachten.”

Hoe die depressiviteit te bestrijden?

Aleman, die tot de reformatorische kring behoort: „Let op elkaar. Vraag als volwassene waarom een jongere teruggetrokken is. Waarom hij op een jeugdvereniging een taak afwijst: „Als ik het doe, gaat het slecht.” Overigens worden in Amerikaans onderzoek kerkgang en gebed in verband gebracht met minder depressies.”

Niet uitgesloten is dat sociale media soms depressieve gevoelens onder jongeren aanjagen, stelt Aleman. „Enerzijds hebben sociale media een goede kant. Een schuchtere jongere kan via contacten op internet verbondenheid ervaren. Anderzijds kan hij zich daar minder gewaardeerd voelen. Bijvoorbeeld als hij maar twee likes krijgt op een Facebookbericht en een ander zestig.”

In alle rust

Dat veel jongeren met van alles tegelijk bezig zijn, kan neerslachtigheid bevorderen, waarschuwt hij. „In alle rust bezig zijn met één ding bezig zijn, is goed voor je en kan de weerbaarheid tegen een depressie vergroten. Zo’n houding kun je oefenen. Door bijvoorbeeld op een stoel te gaan zitten en een halfuur je ademhalingen te tellen. In ieder geval lijkt vast te staan dat veelvuldig gebruik van de smartphone mensen onrustiger maakt.”