Premier Balkenende opende gisteren in de Martinikerk in Groningen Bevrijdingsdag 2004 met een toespraak over het thema ”Vrijheid is kiezen en delen”. Volgens de premier is vrijheid voor Nederlanders tegenwoordig te vanzelfsprekend.

„Wij zijn gewend aan onze vrijheid. Misschien voelen we daardoor de waarde ervan in ons eigen leven vaak niet meer zo sterk. We denken maar al te gemakkelijk dat ’anderen’ er wel voor zullen zorgen dat de vrijheid behouden blijft. Wij ervaren vrijheid als keuzemenu dat door anderen wordt bereid en geserveerd. Wij hoeven slechts aan te schuiven en naar onze smaak op te scheppen. Maar zo werkt het niet.”

De premier stelde verder in zijn toespraak dat vrijheid iets onbetaalbaars is. Hij refereerde aan de blijdschap die veel immigranten voelen als ze burger van de Verenigde Staten mogen worden. „Het doet ons denken aan de enorme blijdschap waarmee onze bevrijders in mei 1945 werden ingehaald in onze steden en dorpen.”

Balkenende benadrukte het belang van het kiesrecht, de het meest in het oog springende uitingsvorm van de democratie. „Het is een vrijheid waarvoor ontelbare mensen intens hebben gestreden en nog strijden. Onverschilligheid en democratische vrijheid gaan dan ook niet samen. Wie onverschillig staat ten opzichte van de democratie baant een pad voor onvrijheid en onderdrukking.”

In de Martinikerk sprak D. Benschop, oud-staatssecretaris van Buitenlandse Zaken, de traditionele 5-meilezing uit. De Europese Unie zou haar aantrekkingskracht kunnen vergroten door te zorgen voor meer publieke controle en meer macht bij gekozen vertegenwoordigers. Een mogelijke toetreding van Turkije tot de EU zou eveneens kansen bieden, meent hij.

Rondom dit onderdeel werd actie gevoerd, onder meer door Van Harte Pardon, een beweging die een ruimhartiger asielbeleid voorstaat. Demonstranten riepen leuzen en het kwam uiteindelijk tot contact met de premier.

„Ik sprak met een vrouw die reeds uitgeprocedeerd was, en een die binnenkort uitsluitsel krijgt. Zij vertelde over haar angst”, vertelde de premier over zijn spontane ontmoeting met de actievoerders. Toezeggingen kon hij niet doen, benadrukte hij. „Maar mochten mensen echt niet terug kunnen, dan kunnen we er opnieuw naar kijken. We leven echter in een rechtsstaat en er is lang over het onderwerp gesproken. Ik blijf nee zeggen tegen een algemeen pardon.”

De minister-president ontstak vervolgens in het Groningse Stadspark het Bevrijdingsvuur. Op dertien plaatsen in Nederland werden bevrijdingsfestivals gehouden.

De nationale viering van de Bevrijding werd gisteravond afgesloten met het traditionele 5-meiconcert aan de Amstel in Amsterdam, in aanwezigheid van koningin Beatrix. Het Radio Filharmonisch Orkest speelde onder leiding van Edo de Waart onder meer muziek van Bernstein en Gershwin. Vanwege het droge weer trok het evenement veel belangstellenden langs de Amstel. Het concert eindigde met het gemeenschappelijk zingen van het lied ”We’ll meet again” van de Britse zangeres Vera Lynn. Tijdens de samenzang voer koningin Beatrix weg op een boot.