Tegenwoordig zijn er veel meer verschillende situaties waarbinnen kinderen opgroeien: eenoudergezinnen, samengestelde gezinnen, gezinnen van ouders van gelijk geslacht (ook wel regenbooggezinnen genoemd), meergeneratiegezinnen en meerdere vaders en moeders die met elkaar één of meer kinderen verzorgen en opvoeden. De staatscommissie vindt dat wetgeving gebaseerd moet zijn op de meest voorkomende situaties, maar tegelijkertijd ook voldoende flexibiliteit moet bieden en zo veel mogelijk keuzevrijheid.

Kinderen zouden door de staatscommissie centraal zijn gesteld. Opvallend is echter dat er steeds wordt geredeneerd vanuit de specifieke situatie waarin een kind verkeert als gevolg van de keuze van zijn ouders. Daarmee is de keuzevrijheid van volwassenen in hun kinderwens leidend geworden. De wetgeving moet blijkbaar de maatschappelijke trends volgen die zich voordoen. De staatscommissie geeft adviezen rond het bieden van voldoende bescherming aan kinderen in die veranderde situaties.

Natuurlijk valt er te discussiëren over de vraag of de voorstellen van de staatscommissie uiteindelijk niet het beste zijn voor het kind. Mensen zijn kennelijk niet tegen te houden in de manieren waarop ze hun kinderwens in vervulling willen laten gaan. Dan kun je maar beter juridisch regelen dat kinderen daar niet de dupe van worden.

Grenzen trekken

Maar een overheid mag met wetgeving toch ook grenzen trekken? Een duidelijke grens zou er getrokken moeten worden bij draagmoederschap. De staatscommissie redeneert nu dat een zorgvuldige regeling in Nederland een alternatief biedt voor buitenlands draagmoederschap. Daar zijn draagmoeders onvoldoende beschermd en staan ze vaak bloot aan uitbuiting.

Maar waarom moeten we wat regelen omdat mensen anders als vruchtbaarheidstoeristen naar het buitenland zouden gaan? In het buitenland gebeuren meer dingen die we (terecht) afwijzen en niet overnemen in ons land. Sommige dingen doen we simpelweg niet, zoals het gebruikmaken van draagmoeders. Baarmoeders zijn niet gemaakt, of beter gezegd geschapen, om verhuurd te worden.

Als het kabinet de adviezen van de staatscommissie overneemt (en daar ziet het naar uit, gezien de positieve ontvangst van de voorstellen), zijn we hard op weg van mens naar technologie. Bij draagmoederschap wordt een vrouw slechts technisch gebruikt. Tegelijk gaat het ongeboren kind wel een fysieke relatie aan met de draagmoeder. Negen maanden wordt het kind onder het kloppend hart van de draagmoeder gedragen en is het in alles van de draagmoeder afhankelijk.

De staatscommissie gaat echter niet of nauwelijks in op principes zoals lichamelijke integriteit, autonomie en waardigheid. De keuze is gemaakt om te sleutelen aan wetten in plaats van te sleutelen aan onze moraal als het gaat om de vraag wat er allemaal mag en kan met ons lichaam.

Natuurlijke orde

De staatscommissie kiest ervoor om de gegeven natuurlijke orde van een vader en een moeder los te laten. Het leven nemen zoals het is, gaat ons steeds moeilijker af. Het is ook een argument dat het slecht doet in een maatschappelijk en politiek debat. Allerlei medisch-technische mogelijkheden zijn immers voorhanden. Waarom grenzen stellen als techniek het lijden aan vruchtbaarheidsproblemen kan verhelpen?

Het verlangen naar een kind is invoelbaar. Het is verdrietig als het leven anders loopt en een kinderwens niet vervuld wordt. Een te sterke focus op medische techniek maakt echter dat we slechter met lijden kunnen omgaan.

Het kabinet heeft ervoor gekozen om het advies van de commissie-Schnabel waar het gaat om ”voltooid leven” naast zich neer te leggen. Dat zou het ook kunnen doen met het advies van de Staatscommissie Herijking Ouderschap. Ik ben bang dat het niet gebeurt. De adviezen van de commissie passen helemaal binnen de individuele keuzevrijheid die het kabinet voorstaat en die zo goed mogelijk juridisch gefaciliteerd moet worden. Het herijkte ouderschap van de 21e eeuw zegt: Kinderen krijg je niet, maar neem je.

Esmé Wiegman-van Meppelen Scheppink, directeur NPV | Zorg voor het leven.