Regelmatig vraag ik me af waarom de omschakeling naar duurzame energie zo lang moet duren. Zeker als ik kijk naar de warmtevoorziening van huizen, bedrijven en kassen, wat ongeveer de helft van het gasverbruik in Nederland betreft. Vaak worden er twee argumenten aangehaald. Het eerste argument gaat over de kosten voor omschakeling, die te duur zou zijn. Het tweede gaat over vrees voor het onbekende: onbekend maakt onbemind.

Eerst iets over de kosten. Bij de presentatie benadrukte minister Kamp dat de omschakeling naar een CO2-arme economie grote investeringen vereist. Dat is logisch, omdat we moeten investeren in nieuwe technologieën en een nieuwe energie-infrastructuur. Tegelijkertijd moeten we ons realiseren dat als we niet tijdig de omschakeling maken naar een CO2-arme economie, dit ons op de langere termijn nog veel meer geld gaat kosten. De impact van klimaatverandering vraagt nu al om extra investeringen, voor bijvoorbeeld het opvangen van regenwater dat in steeds hevigere buien naar beneden valt.

Eerder dit jaar trok Stedin al aan de bel. De netbeheerder stelde dat het maatschappelijk onverantwoord is om nog langer nieuwe woningen aan te sluiten op aardgas. Een gasaansluiting wordt voor de lange termijn aangelegd. Wanneer we streven naar CO2-neutraal zijn in 2050, is het onrendabel om nu nog te investeren in nieuwe gasaansluitingen. Deze aansluitingen gaan langer mee dan tot 2050 en zijn voor een deel dus weggegooid geld. Jaarlijks investeren alle netbeheerders samen ongeveer 100 miljoen euro in gasaansluitingen in nieuwbouwwijken. Dit jaar worden er in totaal 47.000 woningen opgeleverd en volgend jaar zijn dat er 53.000. Het overgrote deel van deze woningen wordt met gasaansluiting opgeleverd, terwijl de techniek om huizen gasloos te maken al langere tijd bestaat.

Vier dagen voordat minister Kamp zijn energieagenda presenteerde, verhuisden wij naar onze nieuwe woning in een ecowijk in Houten. Een huis zonder gasaansluiting. Het huis wordt verwarmd met aardwarmte en de energie wordt gewonnen via zonnepanelen. Ik schrijf dit niet om me op de borst te kloppen, maar om te laten zien dat het kan. En om de twee argumenten die ik hiervoor noemde, te weerleggen. De installatie was een investering, dat is waar. Maar het is een investering voor de lange termijn die, naar onze verwachting, ook economisch rendabel zal zijn. We hebben geen maandelijkse energiekosten meer. Daarnaast is onze ervaring tot nu toe (we hebben nu anderhalve maand de sleutel) dat het systeem zeer comfortabel in warmte voorziet.

Het betekent ook dat we niet meer op gas koken. Dit wordt door verschillende mensen op internetfora genoemd als iets waar ze tegen opzien. De vrees voor het onbekende. Onze ervaring met koken op inductie is dat het zeer vergelijkbaar is met koken op gas, dat de platen na gebruik sneller afkoelen en dat het prettig is dat er geen vuur meer hoeft te worden gemaakt.

Het punt waar ik mee blijf zitten is de vraag waarom het zo lang moet duren voordat we overstappen op gasloos bouwen, terwijl de technologie voorhanden is, het kostenaspect op de lange termijn gunstig is en de netbeheerders dit eveneens bepleiten.

Een argument kan zijn dat een netbeheerder tot nu toe bij wet verplicht is om een nieuw huis aan te sluiten op aardgas wanneer een projectontwikkelaar of bewoner hierom vraagt. In de energieagenda heeft minister Kamp beloofd de Gaswet op dit punt aan te passen. De aansluitplicht wordt vervangen door een breder aansluitrecht op energie-infrastructuur voor verwarming. Dat kan dus ook stadsverwarming zijn, restwarmte van fabrieken of aardwarmte. Een goed voornemen, maar ik zie dit graag eerder gerealiseerd worden dan vanaf 2023.

De omschakeling naar gasloos wonen is vooral een kwestie van willen. Elke verandering roept weerstand op. Maar als mensen ervaren hoe comfortabel het is en het plaatje financieel doorrekenen op de lange termijn, is de overstap snel gemaakt. Nadat de gasbel was ontdekt was er ook veel weerstand, maar binnen tien jaar waren de meeste huizen aangesloten op het gasnet. Ik hoop dat het met het afsluiten van het gasnet net zo hard zal gaan.

Dr. Martine Vonk werkt als lector ethiek en technologie bij Saxion. Reageren? rubriekforum@refdag.nl