Rusland stelt dat het strafhof „nooit de verwachtingen heeft waargemaakt.” In West-Europa waren die verwachtingen inderdaad hoog. Eind jaren negentig –toen het Verdrag van Rome werd opgesteld– bestond er groot optimisme over de toekomst van het internationaal (straf)recht. Het ICC moest een universele rechtbank worden, klaar om oorlogsmisdaden van over de hele wereld te behandelen.

Dit optimisme valt niet vol te houden. Het Joegoslaviëtribunaal –de voorloper van het ICC– bleek niet zo succesvol. De rechters legden vrij milde straffen op, en soms gingen grote misdadigers vrijuit. Bovendien klonk de klacht dat dit tribunaal zich eenzijdig op Serviërs richt. En Serviërs zijn verwant aan Russen.

In de Verenigde Staten had men bij voorbaat al geen enkele verwachting van het ICC. Toenmalig president Clinton tekende het Verdrag van Rome pas in de laatste dagen van zijn regering. En zijn opvolger Bush trok de Amerikaanse handtekening weer in. Nog altijd zorgen de VS er bij missies voor dat hun militairen niet aan het ICC kunnen worden uitgeleverd.

De prestaties van het ICC in de afgelopen vijftien jaar zijn best teleurstellend. Echt grote zaken heeft het hof niet behandeld, en bovendien lijkt het erop dat het erg eenzijdig op Afrika is gericht. Daarom hebben drie landen uit Afrika zich recent teruggetrokken: Burundi, Zuid-Afrika en Gambia.

Er zijn in Afrika altijd nog genoeg landen die lid willen blijven. Dus de toekomst van het ICC is niet in gevaar. Maar nu vertrekt Rusland, dat als lid van de VN-Veiligheidsraad een grootmacht is. Voor het aanzien van het ICC is dit niet goed.

De Russische stap is ook voor de Nederlandse regering een tegenvaller. In de eerste plaats natuurlijk omdat het strafhof in Den Haag zetelt. Voor ons land is het veel waard dat de hofstad bekendstaat als ”stad van het internationaal recht”.

Deze terugtrekking kan ook niet los worden gezien van MH17-kwestie. Het Internationaal Strafhof zou daarbij kunnen worden ingeschakeld. Want deze zaak kan worden geïnterpreteerd als een oorlogsmisdrijf, dat onder de bevoegdheid van het ICC valt. Zolang Oekraïne lid blijft, kan het ICC altijd Russische verdachten blijven vervolgen. Maar gisteren is wel het signaal gegeven hoe Moskou zoiets dan beleeft. Rusland zal nooit iemand uitleveren.

Het Internationaal Strafhof is er om in actie te komen als het nationaal recht niet functioneert. Juist om die reden is het een nuttige instelling. Niet omdat internationaal recht beter (of ‘rechter’) zou zijn dan nationaal recht. Maar wel omdat dit tribunaal hoop biedt aan mensen in landen waar het recht krom is. Om als juridisch vangnet te functioneren, heeft het ICC brede steun nodig. Als te veel landen zich gaan terugtrekken, komt het gezag van het hof in gevaar.

Alle landen die buiten het ICC staan, geven zichzelf wel huiswerk op. Namelijk om te laten zien dat in hun land het recht werkelijk bloeit. En zodoende het Internationaal Strafhof overbodig te maken.