Uitermate vervelend. Zo voelden Joan Bonhof (44) en zijn vrouw Gerdine (41) zich toen de gemeente Utrecht in november 2014 „moeilijk ging doen” over een beroep op vrijstelling van de leerplicht. Het orthodox-christelijke echtpaar geeft zijn 6-jarige dochter en 11-jarige zoon al jaren thuis les. De ouders doen een beroep op vrijstelling „om geloofsredenen.” In het schooljaar 2014-2015 mochten in Nederland zo’n 600 kinderen op dergelijke gronden van hun ouders les krijgen.

In Apeldoorn, waar de Bonhofs voorheen woonden, aanvaardde de gemeente de vrijstelling van de leerplicht. Ook in Utrecht, waar de familie eind 2011 neerstreek, was er aanvankelijk geen vuiltje aan de lucht. Dat veranderde in 2014. „Een leerplichtambtenaar eiste dat we onze kinderen naar school zouden sturen en zei dat Utrecht dit soort vrijstellingen niet meer accepteert”, aldus Bonhof dinsdag.

Justitie spande een strafzaak aan tegen de familie Bonhof. De kantonrechter veroordeelde in april de ouders tot een geldboete van 750 euro. Het stel ging in hoger beroep; die zaak dient over enkele maanden.

Verontwaardigd

De ChristenUnie in Utrecht (2 van de 45 zetels) is verontwaardigd over de handelwijze van het gemeentebestuur. De partij trok dinsdag aan de bel bij het college. CU-fractievoorzitter Van Ooijen vindt dat Utrecht zijn boekje te buiten gaat. „De Leerplichtwet biedt ruimte voor thuisonderwijs, voor het geval dat ouders geen school kunnen vinden die bij hun kinderen past. Nu worden ouders die jarenlang thuisonderwijs konden geven, opeens geconfronteerd met strafrechtelijke vervolging. De vrijheid van onderwijs is in het geding.”

Van Ooijen zegt dat in Utrecht ongeveer „een handvol” –christelijke– ouders wordt gedupeerd door de gemeente. „Ten onrechte zijn de eisen aangescherpt. Ouders moeten nu met honderden scholen in de omgeving contact opnemen en hun bezwaren beschrijven. Die eis strookt niet met de huidige wetgeving.”

Weliswaar is het de bedoeling dat de Leerplichtwet in de toekomst thuisonderwijs aan banden legt, op dit moment staat deze wet bezwaarde ouders nog altijd toe hun kroost achter de voordeur te onderwijzen, benadrukt hij.

Het raadslid wijst erop dat de Tweede Kamer staatssecretaris Dekker (Onderwijs) in juni opdroeg om gemeenten die bovenwettelijke eisen stellen aan ouders die thuisonderwijs geven, op de vingers te tikken. De opdracht van de Kamer kwam tot stand na een motie van de Kamerleden Bisschop (SGP) en Bruins (CU).

Van Ooijen is ervan overtuigd dat de opstelling van Utrecht voortkomt uit angst voor misstanden in islamitische kring. „De gemeente wil voorkomen dat salafistische ouders, die een orthodoxe versie van de islam aanhangen, hun kinderen weghouden van scholen.”

Uiterste noodzaak

De gemeente Utrecht zegt zich desgevraagd niet te herkennen in de kritiek van de CU. „Ieder kind heeft recht op onderwijs. Daar hebben we ons landelijk aan verbonden door middel van het thuiszitterspact”, aldus woordvoerster Linda Iskarous. Met dat pact doelt ze op inspanningen om zo veel mogelijk kinderen naar school te krijgen.

De wet regelt dat ouders alleen „in uiterste noodzaak” vrijstelling van de leerplicht kunnen bedingen, stelt ze. „Bijvoorbeeld wanneer ze kunnen aantonen dat geen enkele school in de omgeving tegemoetkomt aan hun bezwaren op het terrein van hun geloofsovertuiging. Wij zien er streng op toe dat er een goede toetsing plaatsvindt, om zo het recht op onderwijs van het kind te beschermen. Ook de kantonrechter steunt ons daarin.”

De gang van zaken in Utrecht toont aan dat de vrijheid van onderwijs verder wordt ingeperkt, vindt Rotterdammer Aart-Jan Dingemanse. Hij is bestuurslid van de Stichting Christenen voor Onderwijsvrijheid en geeft met zijn vrouw thuisonderwijs aan zijn twee kinderen.

Dingemanse schat dat de helft van de 600 kinderen die thuis worden onderwezen, afkomstig is uit christelijke kring. „Het Utrechtse college gaat op dit punt zijn boekje te buiten, zoals eerder het Rotterdamse gemeentebestuur deed.”

Dingemanse deelt de analyse dat de werkwijze van de gemeente Utrecht voortkomt uit angst voor misstanden in islamitische kring. „Daar komt bij dat de overheid steeds meer grip wil krijgen op gezinnen en af wil van de religieuze erfenis van Nederland.”

Intussen vestigen criticasters van het Utrechtse beleid hun hoop op een vonnis (arrest) vorige week van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. Dat hof geeft, anders dan de kantonrechter eerder, groen licht aan de Nijmeegse moeder Suzan Put (37) om met haar man haar 7-jarige dochtertje thuisonderwijs te geven. Dat onderwijs geschiedt „op humanistische gronden”, licht Put desgevraagd toe. De eerder door de kantonrechter opgelegde boete van 600 euro voor het paar is van tafel.