Veel jongeren hebben last van een slaaptekort. Dit kan vervelende gevolgen hebben, zoals slechte leerprestaties, een depressieve stemming en gedragsproblemen.

De praktijk is bekend: tieners die tot in de kleine uurtjes druk zijn met hun smartphone, computer of tablet. Het huiswerk lijdt eronder en het moment van naar bed gaan verschuift richting twaalf uur. Als de volgende morgen de wekker gaat, zijn ze dan ook nog lang niet uitgeslapen.

Lichamelijke veranderingen

En dat is niet het enige. Tieners die voor het eerst naar de middelbare school gaan, hebben ook te maken met een veranderende sociale omgeving en grote lichamelijke en hormonale veranderingen. „Hierdoor verschuift het slaap-waakritme van pubers toch al naar een later tijdstip. Dat wordt dan nog versterkt door het gebruik van computer, tablet of smartphone laat op de avond”, vertelt Laura Rigter, neurowetenschapper en projectleider bij de Hersenstichting. „De tieners vallen pas laat in slaap en worden ’s ochtends weer vroeg op school verwacht.”

Het gevolg: een slaaptekort. Voor Marijke Gordijn, chronobioloog en directeur van Chrono@Work, aanleiding om het initiatief te nemen om een lespakket te ontwikkelen voor middelbare scholieren. De spin-off van de Rijksuniversiteit Groningen werkt daarbij samen met de Hersenstichting.

Slaappoli

„Op de slaappoli zien we vaak hoe slaapproblemen onder jongeren uit de hand lopen”, zegt Floor van Oosterhout, chronobioloog in een slaapkliniek en medeontwikkelaar van het lespakket. „Eén op de tien scholieren heeft last van ernstige inslaapproblemen en kan in de ochtend niet goed wakker worden, vaak met schoolverzuim tot gevolg. Slaaptekort kan zo leiden tot slechte schoolprestaties, achteruitgang van de (psychische) gezondheid, agressief gedrag en een hoger risico op alcohol- en drugsmisbruik.”

Uit een enquête onder bètadocenten in het middelbaar onderwijs blijkt dat docenten een slaaptekort bij hun leerlingen meestal waarnemen tijdens de lessen. Alle ondervraagde docenten zien in meerdere of mindere mate de gevolgen van slaaptekort onder hun leerlingen, bijvoorbeeld concentratieproblemen, prikkelbare en trage reacties of leerlingen die letterlijk slapen onder de les. In sommige gevallen melden leerlingen zelf bij de docenten dat zij heel moe zijn. Van de ondervraagde docenten is 68 procent van mening dat jongeren onvoldoende op de hoogte zijn van de oorzaken en gevolgen van slaaptekort en 75 procent geeft aan voorstander te zijn van de ontwikkeling van een lespakket over gezond slapen voor middelbare scholieren.

„Ik zie het als een probleem dat jongeren veel te weinig slaap krijgen en niet beseffen wat voor gevolgen dat voor hun leven heeft”, vertelt een van de betrokken docenten. „Ook bij ouders ontbreekt de kennis of zij bemoeien zich er weinig mee. School is dan de enige plek waar ze er in ieder geval iets over horen.”

Studenten

Dit voorjaar bleek uit onderzoek van de Nederlandse Vereniging voor Slaap- en Waak Onderzoek, de Universiteit Leiden en de Hersenstichting dat studenten met een chronisch slaaptekort lagere cijfers halen en zich moeilijker kunnen concentreren. Ruim een derde voelt zich onvoldoende uitgerust om goed te kunnen studeren en colleges te volgen. Jonge volwassenen hebben acht tot negen uur slaap nodig om goed te kunnen functioneren, zo bleek enkele jaren geleden uit Amerikaans onderzoek.

Studenten weten bijna allemaal dat het ’s avonds nuttigen van koffie of andere cafeïnehoudende dranken een negatieve invloed heeft op de slaap. Dat dit ook met alcohol het geval is, weten velen echter niet.