. Volgens hem kunnen veel problemen in Israël opgelost worden als het Joodse volk het land niet langer als doel op zich zou zien. In de loop van de geschiedenis hebben verschillende volken de benaming ”volk van het boek” gekregen omdat hun cultuur en religie op een of meer heilige boeken waren gebaseerd. Vandaag denken de meeste mensen aan het Joodse volk wanneer ze het over het ”volk van het boek” hebben. Vanzelfsprekend verwijst ”het boek” naar de Bijbel, althans naar het Joodse deel daarvan. De beginselen die we in de tenach (door christenen het Oude Testament genoemd) vinden, werden uitgewerkt tot een prachtig raamwerk van juridische, narratieve en puur religieuze werken, waarin de nadruk bijna altijd op spirituele, ethische en morele waarden ligt.

Zionisme
Als we een bredere interpretatie van de uitdrukking ”volk van het boek” hanteren, zouden we kunnen zeggen dat -ongeacht de grote verschillen tussen de wereldwijd verspreide delen die ons volk vormen, alsmede tussen individuele Joden onderling- het Joodse volk door de eeuwen heen in staat is geweest een nauwelijks te definiëren maar zeker herkenbare verzameling waarden en idealen te ontwikkelen en te bewaren.

Tegen het einde van de 19e eeuw werden deze waarden en idealen door sommige Joden -in de geest van de tijd en als gevolg van in intensiteit toenemende vervolgingen van de Joden als volk- vertaald binnen het model van een nationalistische beweging. Het zionisme had niet alleen als doel alle Joden een veilige thuishaven te bieden, veel zionistische leiders dachten ook dat een staat die door Joden bestuurd en (grotendeels) bewoond werd heus als een voorbeeld voor andere landen zou kunnen dienen als het gaat om sociale gerechtigheid, democratie, vooruitgang en de manier waarop mensen met elkaar omgaan.

Verjaardag
Dinsdag 27 april viert de Joodse staat zijn 56e verjaardag. Alhoewel Israël en de Israëliërs met recht trots kunnen zijn op heel wat prestaties, zouden ze waarschijnlijk velen van de ”founding fathers” van het zionisme teleurstellen - in het geval ze nog in leven waren. Natuurlijk, gezien de omstandigheden functioneren onze democratische instellingen uitstekend, en bijna iedere geweldloze vorm van politieke oppositie is hier geoorloofd. Op verschillende vakgebieden zijn Israëlische zakenlui en academici -voorzover ze niet geboycot worden- wereldleiders. Ondanks een gebrek aan financiële middelen slagen Israëlische sportmannen en -vrouwen er regelmatig in om de hoogste plaatsen te bereiken bij internationale sportevenementen. Onze ziekenhuizen en ons medisch onderzoek behoren tot de beste ter wereld. Veel (naar ik aanneem en hoop de meeste) Israëlische ouders slagen erin door hard en eerlijk te werken zichzelf en hun kinderen een min of meer aangenaam leven te bieden.

Pragmatisch
Aan de andere kant, er zijn vandaag de dag in Israël duizenden -Joodse en niet-Joodse- mensen die echt honger hebben, kinderen die onvoldoende en kwalitatief slechte voeding krijgen en nauwelijks behoorlijk onderwijs genieten, buitenlandse werknemers die zich door de immigratiepolitie opgejaagd voelen en dagelijks vernederd worden. Ook zien we veel haat tussen de verschillende socio-economische en etnisch-religieuze groeperingen binnen de Israëlische samenleving.

Bovendien zijn we in de afgelopen 37 jaar een volk geworden dat het land van zijn buren illegaal bezet, hun levens bestuurt, hun veel van de meest elementaire mensenrechten ontzegt en hen eerder in de handen van de profeten van de frustratie, haat en dood drijft dan hun enige werkelijke hoop op een onafhankelijke, welvarende en veelbelovende toekomst te bieden.

Sommige van de eerste zionistische ideologen zagen het land Israël, dat altijd een centrale plaats in onze geschiedenis en religie heeft ingenomen, als een doel op zich. De meeste onder hen waren echter pragmatisch, en zij beschouwden dit land als een middel dat tot een gemeenschappelijk doel moest leiden: de (her)oprichting van een thuisland voor alle Joden, waarvan de maatschappij gebaseerd zou zijn op rechtvaardigheid en sociale gelijkwaardigheid.

Volk van het land
Het lijkt er vandaag op dat Israël van een ”volk van het boek” geleidelijk en collectief tot een ”volk van het land” is verworden. In deze context bedoel ik daar niet de figuratieve standaardbetekenis van de Hebreeuwse uitdrukking ”am ha’aretz” (het gewone, simpele volk, de onwetenden) mee, maar een meer letterlijke betekenis ervan. Voor veel Israëliërs is het land een doel an sich geworden en heeft het een eigen, absolute waarde gekregen.

Dit heeft binnen de Israëlische maatschappij geleid tot materialisme, corruptie, blind fanatisme en een enorme kloof tussen de verschillende socio-economische lagen van de bevolking. Zo zijn meer dan eens traditionele waarden van het Jodendom -bijvoorbeeld ingetogenheid en medelijden- geofferd op het altaar van het land. De manier waarop sommige kibboetsen hun slag hebben geslagen door hun kostbare landbouwgrond te verkopen toen de markt voor onroerend goed uitzonderlijke verdiensten bood; de juridische problemen waarmee de Israëlische premier te maken heeft; de bereidheid van de kolonisten om de confrontatie aan te gaan met onze politieagenten en soldaten teneinde wanhopig vast te houden aan een paar stukken land die -om een understatement te gebruiken- niet bepaald bijdragen aan de veiligheid van het Joodse volk in het algemeen en van onze staat in het bijzonder - al deze gevallen houden in zekere zin verband met ons verval van een ”volk van het boek” tot een ”volk van het land”.

Problemen oplosbaar
Op het moment dat het Joodse volk inziet dat voor zijn bestaan als een volk het boek in zijn breedste betekenis altijd veel belangrijker is geweest dan het land in zijn engste interpretatie, zou het wel eens kunnen ontdekken dat geen van de problemen waarmee het vandaag geconfronteerd wordt levensbedreigend is - en dat al die problemen oplosbaar zijn. Zodra het zich weer realiseert dat het land een middel en niet het uiteindelijke doel is, zal het in staat zijn om de profetieën van de eerste dromers van het zionisme te verwezenlijken: een Joodse staat, gebaseerd op rechtvaardigheid en sociale gelijkwaardigheid, geaccepteerd en gerespecteerd door de meeste, zo niet alle, landen ter wereld, en -wie weet- in vrede met zijn buren levend.

De auteur is historicus. Hij emigreerde in 1995 vanuit Nederland naar Israël.