Eerder deze maand was de Britse hertogin Catherine van Cambridge, beter bekend als Kate, even op bezoek in Nederland. Na haar aankomst ging zij eerst thuis langs bij koning Willem-Alexander, op villa Eikenhorst in Wassenaar. De koning wachtte haar buiten bij de deur op. Leuk voor de fotografen. Een eeuw geleden zou het echter ondenkbaar zijn geweest dat een koning dat zou doen. Dan had een hoveling de gast de koninklijke vertrekken binnengeleid en had daar de ontmoeting plaatsgevonden.

De koning begroette de vrouw van prins William op de hem kenmerkende joviale wijze. Catherine hield zich echter aan de regels van het Britse protocol: zij maakte bij de begroeting een kleine kniebuiging: even iets door de knie zakken. Een gebruik dat in Nederland niet meer voorkomt. In Groot-Brittannië is het echter een zeer gebruikelijk fenomeen. Zelfs de (klein)dochters van koningin Elizabeth begroeten haar bij officiële gelegenheden nog zo. Ook het Deense hof kent dat gebruik.

In Nederland kenden we vroeger de hofknik, maar koningin Juliana schafte die af. Een dergelijke uiting van nederigheid paste niet meer bij haar tijd, vond de vorstin. Sindsdien zijn er nog wel veel Nederlanders die even het hoofd buigen bij een ontmoeting met leden van de koninklijke familie, maar dat is het wel ongeveer.

Charme

Het was koningin Emma die eind negentiende eeuw het vorstenhuis als eerste dichter bij het volk bracht. Zij realiseerde zich dat het in de mannenwereld van die tijd niet vanzelfsprekend was dat haar dochter, Wilhelmina, het zou redden op de troon. Zij koos voor een charmeoffensief en trok met Wilhelmina het land door, zodat veel Nederlanders haar konden zien. De tour versterkte het Oranjegevoel. In lijn met de heersende regels bleef er echter een grote afstand tussen vorstin en publiek.

Koningin Wilhelmina bracht daar verandering in. Vooral na de Tweede Wereldoorlog voelde zij zich niet meer de vorstin die hoog boven het volk verheven was, al moest iedereen nog wel doen wat zij wenste. Zij koos ervoor zo ‘gewoon mogelijk’ te opereren.

Koningin Juliana koos in het spoor van de ontwikkelingen van haar tijd ervoor niet meer aangesproken te willen worden met het deftige „majesteit”, maar nam genoegen met „mevrouw.” Toen zij in 1953 na de watersnood geëvacueerde mensen ontmoette, zei de koningin nadrukkelijk: „Zegt u maar mevrouw, hoor.” Die opstelling zou haar koningschap stempelen. Riep er iemand uit het publiek „Ha, Juul”, dan was ze daar –in ieder geval uiterlijk– niet ontstemd over.

Koningin Beatrix koos een andere koers. Zij onderstreepte in heel haar optreden de waardigheid van het koningschap. „Mevrouw” werd weer „majesteit.” De vorstin hechtte aan protocol, stijl en traditie. Alleen zo zou de monarchie –op een zekere afstand van politiek en volk– kunnen overleven, was haar overtuiging.

Tegelijkertijd besefte koningin Beatrix heel goed dat het vorstenhuis wel zichtbaar –aaibaar– moest zijn. Het was juist koningin Beatrix die ervoor koos elke Koninginnedag met een groot deel van haar familie het land in te trekken om de feestelijkheden in één of twee plaatsen mee te vieren. De wandeling door de straten gaf haar de gelegenheid veel Nederlanders te ‘ontmoeten’. De Koninginnedagen gaven Nederlanders even het gevoel heel dicht bij hun Oranjes te kunnen zijn.

Begrijpelijk dus dat koning Willem-Alexander deze traditie voortzet. Hij is van een andere generatie dan zijn moeder. Dat heeft Nederland kunnen zien in de tijd dat hij kroonprins was. Regelmatig verschenen er beelden van een overenthousiaste prins op de sporttribunes. De kroonprins had er geen moeite mee vrij om te gaan met winnende sporters. Tijdens de Olympische Spelen afgelopen zomer viel de Nederlandse koning op bij buitenlandse media vanwege zijn vurige uittingen van enthousiasme.

Openheid

Ook op Koningsdag zoekt het staatshoofd in de huid van de gemiddelde Nederlander te kruipen. Als de muziek uit de boxen knalt, deint de koning met zijn familie enthousiast mee, zo was vorig jaar te zien in Dordrecht en dit jaar in Zwolle. Tegelijk is bekend dat de koning er een hekel aan heeft om met ”Willy” nageroepen te worden. „Je” en „jij” is niet wat hij prefereert, ook binnen het paleis spreekt niemand hem zo aan. De koning blijft de koning.

Hij kiest er verder voor zo veel mogelijk openheid uit te stralen. Daarom gaf hij direct na zijn troonsbestijging opdracht om te onderzoeken of Paleis Noordeinde zou kunnen worden opengesteld voor het publiek. Het bleek te kunnen, en dus gebeurde het deze zomer voor het eerst.

De koning is vrijer, opener dan zijn moeder. Maar intussen is Willem-Alexander net zo perfectionistisch als koningin Beatrix. En anders zijn vrouw koningin Máxima wel, zeggen royalty watchers.

Bekijk hier alle artikelen uit het thema Informeel.