De Utrechtse psychiater erkent dat hij met zijn pleidooi tegen de trend van de afgelopen decennia in gaat. Meer Nederlanders zijn dagelijks gaan drinken en het aantal jongeren dat met een alcoholvergiftiging door comazuipen in het ziekenhuis belandt, neemt jaar op jaar toe. Dat heeft alles te maken met een gebrek aan kennis over de schadelijke gevolgen van alcohol, stelt Kahn. „Erger nog, artsen en de media hebben de gedachte gevoed dat een beetje alcohol goed voor je is. Ik dacht: daar moet over geschreven worden, want de bevolking is in de war.”

In het gisteren verschenen boek ”Op je gezondheid? Over de effecten van alcohol”, presenteert Kahn feiten die bij velen onbekend zijn. Zoals het gegeven dat dagelijks een glas alcohol de kans op darmkanker en borstkanker met 10 procent verhoogt; drie glazen per dag verhoogt het risico op borstkanker met 30 procent. Toch kan de lezer de auteur niet betichten van stemmingmakerij: hij onderbouwt zijn beweringen met gedegen onderzoek, zoals het een goed wetenschapper betaamt.

Dat dagelijks één glas wijn gezond zou zijn, is een van de mythen die Kahn graag ontkracht. De eerste studie die suggereerde dat een beetje alcohol beter zou zijn dan geheelonthouding, dateert uit 1981. Het onderzoek was gebaseerd op een steekproef onder 1422 ambtenaren in Londen.

Latere studies leken echter dat opmerkelijke resultaat te bevestigen. „En toch klopt de conclusie niet.” Er blijkt namelijk een addertje onder het gras te zitten. In bijna al deze onderzoeken worden bewuste geheelonthouders op één hoop gegooid met een andere, juist ongezonde groep die niet drinkt: mensen die geen alcohol gebruiken omdat ze ooit te veel dronken of verslaafd waren en patiënten die niet (meer) drinken vanwege ziekte of medicijngebruik.

Onderscheiden onderzoekers die twee groepen, dan blijkt het verhoogde risico op overlijden samen te hangen met vroeger problematisch alcoholgebruik of een zwakke gezondheid. Mensen die geen alcohol drinken om religieuze redenen, omdat ze dit van huis uit hebben meegekregen of omdat ze het niet lekker vinden, hebben geen verhoogde kans op overlijden in vergelijking met mensen die een beetje alcohol drinken. De overtuiging dat een glas per dag gezond zou zijn, blijkt dus gebaseerd op slecht onderzoek.

Geweld

Drankgebruik verhoogt, behalve op kanker, ook het risico op dementie doordat het de bloedvaten in de hersenen aantast. Tijdens de zwangerschap is het uiterst schadelijk voor het ongeboren kind. „Er is geen verantwoord alcoholgebruik. Het is altijd schadelijk, en niet gezond”, concludeert Kahn kort en bondig.

Maar hij trekt de blik graag breder: naar de gevolgen die drankgebruik heeft voor de omgeving. „Het schaadt niet alleen jezelf, het schaadt ook de mensen om je heen.” Hij wijst erop dat alcohol relatieproblemen, huiselijk geweld en echtscheiding tot gevolg heeft. Het zorgt voor een hoger ziekteverzuim. Bij ernstige verkeersongevallen is er vaak drank in het spel. Ambulancepersoneel en mensen op de spoedeisende hulp worden niet zelden gehinderd in hun zorgverlening door agressie van mensen in beschonken toestand.

Maar wat graag zou de hoogleraar zien dat de overheid meer oog had voor de schade die alcoholgebruik aanricht in de samenleving en dat de politiek maatregelen trof om het gebruik in te dammen. „Misdaad, moord en doodslag, mishandeling thuis: ze ontstáán door drank. Alcoholgebruik heeft, in tegenstelling tot roken, een enorm effect op de productiviteit van werknemers. Als je alle gevolgen bij elkaar optelt, is het belachelijk dat er zo weinig aandacht aan wordt besteed door de politiek.”

Als het ter sprake komt, gaat het meestal over de leeftijdsgrens voor alcoholverkoop. „De schadelijke effecten gelden voor de hele bevolking. Ik vind het hypocriet dat beleidsmakers zich uitsluitend op de jeugd richten.”

Recepties

De politiek kan met een aantal maatregelen het drankgebruik drastisch terugdringen, stelt Kahn. Elders in de wereld is namelijk meer dan eens gebleken dat geweld en criminaliteit in een wijk afnemen als alcohol minder gemakkelijk verkrijgbaar is. Welke maatregelen effectief zijn? „De prijs moet omhoog: verdubbel de accijns. Verbied reclame en sponsoring van sportevenementen door alcoholproducenten. Zet waarschuwingen op wijn en bier, zoals die nu ook op sigarettenpakjes staan. Verminder het aantal uitgiftepunten: staak de verkoop in supermarkten. Dan ben je al een heel eind.”

De overheid zou het goede voorbeeld kunnen geven door geen alcohol meer te schenken bij recepties. „Dan stuit je op het bezwaar dat alcohol sociale effecten heeft”, weet de hoogleraar. De stof ontspant, maakt zelfverzekerder, zorgt ervoor dat je gemakkelijker een praatje met iemand maakt.

In Nederland hebben we nog een lange weg te gaan voordat alcoholgebruik niet meer als normaal wordt beschouwd, erkent Kahn. „De focus moet verschuiven van genot en plezier naar de schadelijke gevolgen.”

Een algeheel verbod gaat de Utrechtse specialist overigens te ver. „Ik begrijp best dat mensen zo nu en dan een glas willen drinken. Echter, 45 procent drinkt nu meer dan één glas per dag. Onder studenten is het cool om dronken te zijn.”

Dat het anders kan, illustreert Kahn door opnieuw de vergelijking te maken met roken. „Eerder rookte 90 procent van de bevolking. Nu drinkt 80 procent alcohol. Roken is vandaag de dag niet stoer meer. Voor drank zou hetzelfde moeten gelden.”

Drankgebruik in Nederland

l Een op de acht Nederlanders drinkt alcohol.

l Bij een half miljoen mensen leidt dit tot ernstige problemen en verslaving.

l Van alle Nederlanders is 11,5 procent een zware drinker; zij nuttigen minstens één keer per week meer dan vier (vrouwen) of meer dan zes (mannen) eenheden alcohol.

l Een op de acht volwassenen (12 procent) drinkt overmatig: meer dan 21 glazen per week, gemiddeld 3 per dag.

Wanneer heb je een alcoholprobleem?

Heb je in het afgelopen jaar te maken gehad met de volgende zaken:

1. Drink je meer of langer dan de bedoeling is?

2. Heb je willen minderen of stoppen met drinken, maar lukte het niet?

3. Ben je veel tijd kwijt met drinken? Of heb je vaak een kater?

4. Wil je soms zo graag alcohol gebruiken dat je nergens anders aan kunt denken?

5. Leidt het drankgebruik –of de kater– vaak tot problemen in je dagelijks leven?

6. Ga je door met drinken, ondanks dat het problemen geeft in het gezin of met vrienden?

7. Heb je dingen gelaten, ondanks dat je die interessant of belangrijk vond, om maar te kunnen drinken?

8. Ben je meer dan eens in situaties terechtgekomen tijdens of na het drinken die de kans op ongelukken vergrootte?

9. Ben je doorgegaan met drinken ondanks dat je er somber of angstig van werd; of na een black-out?

10. Moet je meer drinken dan vroeger om het gewenste effect te verkrijgen?

11. Heb je onttrekkingsverschijnselen gehad, zoals een delier of epileptische aanval?

Milde vorm: 2 of 3 van de 11 verschijnselen.

Matige vorm: 4 of 5 van de 11 verschijnselen.

Ernstige vorm: 6 of meer van de 11 verschijnselen.

Boekgegevens

Op je gezondheid? Over de effecten van alcohol, René Kahn; uitg. Balans, Amsterdam, 2016; ISBN 978 94 600 3168 7; 128 blz.; € 14,95.