Wat is de gewone gang van zaken als de uitslag bekend is?

In de wet is daarover niets bepaald dan alleen dat degene die de meerderheid van de kiesmannen heeft verworven, gekozen is. Het is gebruik dat de verliezer de winnaar belt om die te feliciteren met zijn overwinning en daarbij zijn steun toe te zeggen.

Dat deden tot nu toe ook degenen die nipt verloren, zoals de Republikein Nixon, die het in 1960 met een klein verschil aan stemmen moest afleggen tegenover John F. Kennedy.

Heeft Trump inderdaad gezegd de uitslag niet te zullen respecteren?

Nee, dat heeft hij niet uitdrukkelijk gezegd. Hij wil pas een oordeel geven over de uitslag zodra die bekend is. Trump roept trouwens al langer dat de verkiezingen worden gemanipuleerd.

Opvallend is dat verschillende vooraanstaande Republikeinen zich distantieerden van Trumps uitspraken. Zijn running mate Mike Pence deed dat eind vorige week al eens en herhaalde dat na afloop van het debat. Senator McCain zei dat het respecteren van de uitslag getuigt van respect jegens het volk. Toen McCain zelf in 2008 de verkiezingen verloor, sprak hij trouwens ook over stembusfraude. Maar hij accepteerde de uitslag wel. Trump zelf zei donderdag tijdens een toespraak in de plaats Delaware in de staat Ohio: „Ik zal de uitslag accepteren… als ik win.”

Zijn er voorbeelden van manipulatie?

Jawel. Bekend voorbeeld is dat er op lijsten van geregistreerde kiezers soms namen staan van mensen die al zijn overleden. Als in de staat Texas een verkiezingsuitslag anders is dan verwacht, wordt soms spottend gezegd: „Het kerkhof heeft ook meegestemd.”

Raymond Allen, partijstrateeg van de Republikeinse partij, zat in 2005 drie maanden gevangen vanwege verkiezingsfraude. Hij vertelde onlangs welke trucs er soms worden gebruikt. Democraten doen steeds hun best de opkomst op te krikken door kiezers die gaan stemmen te belonen. Zo beloven ze daklozen een biertje als ze naar de stembus gaan. Republikeinen daarentegen trachten kiezers te weerhouden van het uitbrengen van hun stem. Zo hebben ze in het verleden brieven rondgestuurd dat de verkiezingen een dag later worden gehouden, of krijgen burgers een brief dat ze tijdelijk geen kiesrecht hebben omdat er nog een boete openstaat.

Maar regelrechte fraude –in de zin van rommelen met de uitslag– komt sporadisch voor. Het gezaghebbende Pew Research Center telde sinds 2001 in totaal 31 gevallen van stembusfraude op in totaal 1 miljard stemmen.

Kan stembusfraude van invloed zijn op de uitslag?

In theorie kan dit. Maar nu het verschil slechts enkele procent is, lijkt dat praktisch onuitvoerbaar. Want je moet dan in alle vijftig staten illegale acties organiseren.

In de meeste staten moet je geregistreerd zijn als kiezer om te kunnen stemmen. Als je met malversaties effect wilt sorteren, moet je honderdduizenden valse papieren uitgeven. Waarbij moet worden bedacht dat elke staat een eigen formulier heeft.

Wat als er echt vermoedens zijn van fraude?

De rechter moet dan besluiten tot onderzoek of hertelling. Een benadeelde partij kan daarom vragen. Dat is het enige dat Trump wettelijk gezien kan doen.

De Democratische Partij dwong bij de presidentsverkiezingen van 2000 hertellingen af omdat er vermoedens waren van onregelmatigheden in de staat Florida. Uiteindelijk deed het federale hooggerechtshof een uitspraak, waardoor de hertelling moest worden afgebroken. Bush was gekozen en Al Gore moest zijn verlies nemen.

Dus de opmerking van Trump snijdt dus nauwelijks hout?

Inderdaad. Of hij de uitslag wel of niet accepteert, de winnaar wordt gewoon president. Trump zal dan zijn nederlaag moeten erkennen.

Toch heeft de stellingname van Trump wel degelijk betekenis. Zijn suggestieve opmerkingen over stembusfraude en verkiezingsmanipulatie zijn koren op de molen van het leger ontevredenen dat hem steunt. Wanneer hij de uitslag afwijst en juridische stappen geen effect hebben, zal bij de achterban van Trump de boosheid jegens de politiek in Washington worden aangewakkerd. Dat ondergraaft verder het vertrouwen in de democratie. Dat is de zorg van veel Amerikaanse politici.