In 1993 waren Nederland en Vlaanderen ook al (toen voor het eerst) gastland op de Frankfurter Buchmesse. Die presentatie betekende volgens het Nederlands Letterenfonds het startsein van een internationale doorbraak van de Nederlandstalige literatuur. Schrijvers als Cees Nooteboom, Harry Mulisch, W. F. Hermans en Hugo Claus speelden zich in Frankfurt wereldwijd in de kijker.

Uit de studie ”Nederlandse kunst in de wereld” (Verloren, 2015) blijkt dat het werk van Cees Noote­boom tussen 1980 en 2015 veruit het meest is vertaald en herdrukt. Op gepaste afstand volgden Harry Mulisch en Hella S. Haasse.

Maar nieuwe generaties schrijvers dienen zich aan. ”Het diner” van Herman Koch staat inmiddels boven aan de ranglijst van meest vertaalde Nederlandse romans. Volgens het Nederlands Letterenfonds passeerde ”Het diner” in 2013 ”De passievrucht” van Karel Glastra van Loon, ”De aanslag” van Harry Mulisch en ”Het volgende verhaal” van Cees Nooteboom.

Ook Arnon Grunberg gooit internationaal hoge ogen.

Springplank

Het Duitse taalgebied vormt voor de Nederlandstalige literatuur het grootste afzetgebied, meldt het Nederlands Letterenfonds. „Bovendien functioneert de Duitse boekenmarkt als springplank naar andere taalgebieden. Dankzij het gastlandschap is het netwerk van Duitse uitgevers betrokken bij Nederlandstalige literatuur met 25 procent gegroeid. Het gaat dan zowel om grote, gerenommeerde uitgevers als om kleinere, onafhankelijke uitgeverijen.”

In de aanloop naar de Buchmesse verschenen al ruim 300 Nederlandstalige literaire titels in Duitse vertaling. Het gaat daarbij om alle genres: fictie, non-fictie, poëzie, kinder- en jeugdliteratuur en strips. Daarbij moeten dan nog de niet-literaire werken worden opgeteld, zoals reis- en kunst- en geschiedenisboeken, ook algauw 150 titels. Ter vergelijking: in de afgelopen jaren verschenen gemiddeld zo’n 85 nieuwe vertalingen per jaar in het Duitse taalgebied. „Daarmee is een belangrijke doelstelling van het Nederlands-Vlaamse gastlandschap in feite al gerealiseerd, nog voor de Buchmesse heeft plaatsgehad”, aldus het Nederlands Letterenfonds. „Nog niet eerder heeft de Frankfurter Buchmesse meegemaakt dat een gastland in de aanloop naar de beurs zo veel vertalingen in de wacht wist te slepen.”

Promotie

Voor dit jaar hebben 132 Duitse literaire uitgevers de vertaling van een Nederlandstalig boek op het programma staan. De buitenlandteams van het Nederlands Letterenfonds en het Vlaams Fonds voor de Letteren promoten dan ook al jaren de Nederlandstalige literatuur op de Duitse markt door middel van ontmoetingen met uitgevers op de Frankfurter Buchmesse, bezoeken aan uitgevers in Berlijn, Frankfurt en München en uitwisselingsprogramma’s, waarbij Duitse uitgevers in Nederland en Vlaanderen worden uitgenodigd. In 2014 en 2015 nodigden de fondsen in totaal vijftig Duitse uitgevers uit in Antwerpen en Amsterdam.

Op de Duitse lijst van ”Neuerscheinungen” (nieuwe publicaties) staan eigentijdse Nederlandse titels als ”Het hout” (Jeroen Brouwers), ”Wij en ik” van Saskia de Coster, ”Het geheime leven van Hendrik Groen, 83 1/4 jaar” (Hendrik Groen), ”Moedervlekken” (Arnon Grunberg), ”Magdalena” (Maarten ’t Hart), ”De Bijbel voor ongelovigen” (Guus Kuijer), ”De levens van Jan Six” (Geert Mak) en ”Paulus” (Fik Meijer), maar ook klassiekers als ”De leeuw van Vlaanderen” van Hendrik Conciense uit 1912 en ”Sara Burgerhart” van Aagje Wolff en Betje Deken uit 1782.

Paviljoen

Met het motto ”Dit is wat we delen” presenteren Vlaanderen en Nederland zich volgende week eensgezind op de Duitse beurs. Koning Willem-Alexander en het Belgische koningspaar Filip en Mathilde openen dinsdagavond het 2300 vierkante meter grote paviljoen dat is geïnspireerd op het Vlaams-Nederlandse landschap: weids en open. En met bakstenen als vloerbedekking. Het fungeert als rustpunt op de beurs, maar ook als presentatie- en tentoonstellingsruimte, waarbij allerlei moderne technieken (zoals Virtual Reality) worden ingezet om het Nederlandstalige boek te promoten. Te zien is onder meer de expositie ”Books on”, met meer dan 800 werken uit en over Nederland en Vlaanderen.

De Nederlandse auteur Arnon Grunberg en de Vlaamse dichter Charlotte van den Broeck zullen –in samenspraak– de openingslezing verzorgen.

Artistiek leider van het gecombineerde gastlandschap is de Vlaamse jeugdboekenauteur Bart Moeyaert. Hij bedacht ook het thema van de Vlaams-Nederlandse inbreng op de beurs. „Ik wilde praten over wat we met elkaar delen”, legt hij in een interview met de beursorganisatie uit. „Tulpen? Nee. Kaas? Nee. Bier? Nee, ook niet. Maar de zee, de Noordzee, die delen wij, België en Nederland en Duitsland, met elkaar. Gewoon alleen de Noordzee als thema zou natuurlijk te simpel zijn, omdat het een toeristisch beeld is. Maar de zee als literair beeld vind ik fantastisch, want de zee is poëtisch en ook politiek, denk maar aan de vluchtelingen, en hij is zeker niet altijd kalm en mooi.”

De Frankfurter Buchmesse heeft plaats van 19 tot en met 23 oktober.

Frankfurter Buchmesse

De Frankfurter Buchmesse is de grootste boekenbeurs ter wereld. Hij werd in 1949 opgericht door de beurzenvereniging van boekhandels in Duitsland. Het vijfdaagse evenement heeft elk jaar plaats in oktober. De beurs biedt onderdak aan zo’n 7100 standhouders uit ruim 100 landen en trekt jaarlijks ongeveer 275.000 bezoekers.

Sinds 1976 is er elk jaar een land eregast (Schwerpunkt) op de beurs. Dit jaar zijn Vlaanderen en Nederland samen gastland.

De boekenbeurs heeft een geschiedenis van meer dan 500 jaar. In Frankfurt was al kort na de uitvinding van de boekdrukkunst door Johannes Gutenberg een boekenbeurs. In de zestiende eeuw reisde de Antwerpse drukker en uitgever Christoffel Plantijn naar Frankfurt om zijn onderneming aan buitenlandse collega’s en opdrachtgevers te presenteren. Tot laat in de zeventiende eeuw bleef Frankfurt am Main de centrale boekenbeursstad van Europa. Door politieke en culturele omwentelingen ging in de tijd van de verlichting deze rol naar Leipzig, waar de Leipziger beurs werd gehouden. Tweehonderd jaar later leefde de boekenbeurs in Frankfurt weer op: 205 Duitse exposanten verzamelden zich van 18 tot 23 september 1949 in de Frankfurtse Paulskerk voor de eerste boekenbeurs na de Tweede Wereldoorlog.

De Buchmesse dient als vakbeurs voor uitgevers, agenten, boekhandelaren, bibliothecarissen, wetenschappers, illustrators, dienstensector, filmproducenten, vertalers, drukkers, verenigingen, kunstenaars, schrijvers, antiquairs en software- en multimedia-aanbieders.

In 2005 heeft zich ook de eerste Frankfurter Antiquairsbeurs bij de Buchmesse aangesloten.

De beurs is pas in tweede instantie voor publiek bedoeld, dat slechts (de laatste) twee dagen wordt toegelaten.