Dat was donderdag de teneur van het eerste Unesco-debat dat de Nederlandse afdeling van de wereldwijde organisatie voor onderwijs, wetenschap en cultuur in Leiden.

De Nederlandse filosoof en politicoloog Stephan Sanders verwoordde de spanning over het thema: „Werelderfgoed is schat én schietschijf. Alles kan kapot. Hoe je het ook verstopt, culturele misdadigers zullen het altijd vinden. Ga niet ondergronds leven. Maar als je nu iets in Zuid-Sudan op de Werelderfgoedlijst zou zetten, gaat het heel erg mis.”

Doel van Unesco-Nederland 
met het debat was aandacht te vragen voor het probleem dat Unesco-werelderfgoederen bewust worden vernietigd door ”cultuurbarbaren” zoals Islamitische Staat (IS), taliban en al-Qaida. IS vernielde vorig jaar moedwillig de culturele schatten van de ruïnestad Palmyra in Syrië. De Unesco had deze in 2013 op de rode lijst van bedreigde erfgoederen gezet.

De bescherming van werelderfgoed is ingewikkelder dan werd gedacht bij de oprichting van Unesco, na de Tweede Wereldoorlog, aldus Sanders. „Er is een dynamiek ontstaan tussen officiële wereldwijde bescherming en het onbedoelde gevolg: juist dat erfgoed voor sommigen interessant is om te treffen.”

De wereld van die tijd, eind jaren 40 en de jaren 50, „hield geen rekening met de terugkeer van de militante religie in zijn strikte, dogmatische, mensen- en beeldenvernietigende vorm. Kijk maar naar het Unesco-gebouw in Parijs. Daar is geen snippertje religie aan te ontdekken. Daar staat de moderniteit te stralen – religieuze dwingelandij was nu toch echt voorbij.”

Die strikte vernietigende vorm van religie is de basis voor de beeldenstormers. „De iconoclast (beeldenstormer, red.) vernietigt het afgodsbeeld dat de plaats inneemt van de Enige Echte G (God, red.), J (Jahweh) of A (Allah) die moet worden aanbeden.”

In werkelijkheid vernietigen beeldenstormers erfgoed vooral uit machtswellust, meent Sanders. „Machtswellust kan religieuze vormen aannemen, maar het blijft toch eerst en vooral machtswellust.”

Om het werelderfgoed veilig te stellen zijn volgens de politicoloog politieke daden nodig: „diplomatie, alledaagse onderhandelingspolitiek, desnoods machtspolitiek.”

De van oorsprong Somalische archeologe dr. Sada Mire hield een tweede lezing. Zij stelde dat als mensen accepteren dat hun voorvaders anders waren, zij ook makkelijker accepteren dat hun buren anders zijn. Dat kan volgens haar leiden tot groter begrip voor elkaar.

„Wees voorzichtig met plaatsen erfgoed op Unesco-lijst”

Van onze verslaggever