Het is ogenschijnlijk lekker makkelijk om met grondrechten te smijten. Het klinkt interessant en legt misschien ook wel wat gewicht in de schaal. Maar het inzoomen op een specifieke zaak laat soms beter zien waar we het over hebben als we spreken over grondrechten.

Neem de uitspraak die de rechtbank Noord-Holland, locatie Haarlem, op 8 september deed in een strafzaak. De gedaagde beriep zich tijdens de zaak op de godsdienstvrijheid en het lidmaatschap van een kerk. Veel kerkgenootschappen zijn bekend. In steden en dorpen zijn soms meer dan twintig verschillende soorten kerken en geloven te vinden. Elke kerk heeft weer haar eigen liturgie, sacramenten en regels. De kerk van de gedaagde was echter wat minder bekend.

De gedaagde, een vrouw, was op Schiphol gepakt voor de import van ruim 33 kilo thee met een verboden stofje erin. De rechtbank achtte dat ook wettig en overtuigend bewezen. Volgende vraag was of de vrouw ook strafbaar was. En toen kwam opeens de godsdienstvrijheid om de hoek kijken. De vrouw stelde dat er op ongerechtvaardigde wijze inbreuk werd gemaakt op haar recht op godsdienstvrijheid.

De vrouw is leidinggevende binnen de Santo Daime Kerk, een op de Biblebelt niet zo bekend kerkgenootschap. Van oorsprong komt de kerk uit Brazilië. Op de website van het kerkgenootschap staat te lezen waar het geloof om draait: het Sacrament Santo Daime, het drinken van thee. Volgens de kerk is thee een psychoactieve drank waarmee je een spirituele dimensie kunt binnentreden.

Wat dat concreet betekent? Volgens mij moet je het ervaren voordat je er wat over kunt schrijven. Voor mensen die wat verstand hebben van thee; het gaat om ayahuasca-thee met een bruine en bittere smaak. In die thee zit de stof dimethylthryptamine. Die stof is verboden in de Opiumwet. De vrouw had de thee geïmporteerd voor de bediening van het sacrament in haar kerk.

De rechtbank besprak uitvoerig hoe het zit met de godsdienstvrijheid. Vaststaat dat het consumeren van de ayahuasca-thee een heilig sacrament is van deze kerk. Zonder deze consumptie kan de godsdienst niet daadwerkelijk worden beleefd. Omdat de thee alleen in Brazilië volgens vaste rituelen kan worden bereid, moet deze wel worden ingevoerd. Tijdens de zaak werden ook rapportages van deskundigen besproken die gingen over eventuele gezondheidsrisico’s van het stofje in de thee.

En er zijn in het verleden al meer uitspraken door rechters gedaan over de Santo Daime Kerk. Uiteindelijk oordeelde de rechtbank dat het invoeren van de thee in deze specifieke situatie was toegestaan. Het recht op godsdienstvrijheid woog zwaarder dan het belang van de overheid bij de bescherming van de volksgezondheid. Mevrouw was niet strafbaar. De zaak was daarmee afgehandeld. De vrouw zal hebben gedacht: het is rust, we gaan theedrinken.

Toch valt er meer over te zeggen. De rechtszaak leert dat godsdienstvrijheid ruimte biedt aan een veelkleurigheid van godsdiensten en overtuigingen. Het is goed om je hiervan bewust te zijn. In onze tijd van vele levensovertuigingen en godsdiensten is er ruimte voor het belijden van de godsdienst van eenieder. Het begrip ‘kerk’ verwatert en bij sacramenten kan het dus ook gaan om het drinken van thee. Thee die zelfs het importverbod uit de Opiumwet ontkracht.

De zaak laat tegelijk ook zien dat rechters heel serieus omgaan met godsdienst, sacramenten en erediensten. In dit geval wordt de Santo Daime Kerk beschermd. Een volgende keer geldt dit een andere kerk. In ons land, waar een meerderheid van liberalen en seculieren is, blijven de grondrechten van de rechtsstaat bestaan. Godsdienstvrijheid is daarvan een essentieel element en van groot belang in deze tijd van verschillen.

De auteur is advocaat bij Bouter Advocatuur in Barneveld.