Exotisch virus treft Nederlandse merel
De merel heeft het zwaar. In Nederland is deze maand voor het eerst het usutuvirus vastgesteld. Dat kan ervoor zorgen dat de zangvogel –letterlijk– omvalt. Het virus kan zomaar de dood van tienduizenden merels betekenen.
Vorige week werd voor het eerst vastgesteld dat het virus in Nederland is. Het virus komt uit Afrika –Usutu is een rivier in Swaziland– en verspreidt zich via muggen en trekvogels.
In 1996 dook het voor het eerst op in Europa, met een grote uitbraak in Italië. In 2011 werd ook Duitsland getroffen; daar gingen 300.000 van de 9 miljoen Duitse merels dood.
Al in april vingen vrijwilligers van het Vogeltrekstation in Wageningen twee merels waarbij later het gevreesde virus werd vastgesteld, meldt dr. Henk van der Jeugd van het station. Daarmee bleek het virus zijn intrede in Nederland te hebben gedaan.
Dat bleek helemaal nadat halverwege augustus veel pakketjes met bloed en organen van dode merels naar het Erasmus Medisch Centrum werden gestuurd, afkomstig uit Gelderland, Noord-Brabant en Limburg. Viroloog dr. Chantal Reusken stelde bij in totaal vijftien merels de ziekte vast, evenals bij vier laplanduilen.
Enorme kaalslag
Van der Jeugd vreest een enorme kaalslag onder de merels. „Tot aan augustus dit jaar werden er hooguit twintig dode exemplaren op het Meldpunt Dode vogels van Sovon gemeld. Voor deze maand september zijn dat er al 300.”
Ook bij het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) stromen de meldingen van dode merels binnen. Telde Margriet Montizaan van het DWHC er donderdagmorgen 500, gisteren waren het er al 1000.
Die meldingen zijn nog maar een topje van de ijsberg, vermoedt Van der Jeugd. „Mensen zien dode merels niet altijd, laat staan dat ze het melden.” Montizaan denkt dat de meldingsbereidheid wel toeneemt door de publiciteit rond de merelziekte.
Dat deze juist nu toeslaat, is te wijten aan het warme nazomerweer. Daarin gedijen muggen uitstekend, en die steken vogels, bij voorkeur bij de kale plekken bij de ogen en op de poten, aldus Van der Jeugd.
De temperatuurdaling die er volgende week aankomt, verwelkomt Montizaan dan ook. „Voor de merel is het te hopen dat het snel kouder weer wordt.”
In Duitsland ging in 2011 ruim 3 procent van de merels dood. Of dat in Nederland ook gaat gebeuren, kunnen Reusken en Montizaan niet voorspellen. „Dit hangt af van de vraag hoe dicht ze bij elkaar leven en of ze andere ziekten hebben. Een deel van de dode merels had ook vogelmalaria, waardoor ze al waren verzwakt”, zegt Montizaan.
Uiteindelijk moeten de merels er sterker uitkomen, denkt Van der Jeugd. „De vogels die het overleven, krijgen op den duur zo veel antistoffen dat ze immuun worden.”
Ook in België
De virologe heeft contact met collega’s in Duitsland, België en Noord-Frankrijk, waar het virus ook en weer om zich heen grijpt. Zelf onderzoekt ze voornamelijk monsters die van buiten de driehoek Gelderland/Brabant/Limburg komen, om te kijken of het virus zich verder verspreidt.
Het zijn juist de niet-trekvogels als de merel en de laplanduil die vanwege hun genetische achtergrond vermoedelijk gevoelig zijn voor het usutuvirus. De huismus mag ook wel oppassen, want ook die staat op de lijst met kwetsbare vogels.
Wat te doen met een dode merel?
Nature Today en Sovon geven tips hoe om te gaan met zieke of dode merels.
Mensen kunnen weinig doen om merels te beschermen of besmetting van merels te voorkomen. Een merel die is besmet met het usutuvirus ziet er ongezond en verzwakt uit. Ze zijn makkelijk benaderbaar, hebben een slordig verenkleed en zijn sterk vermagerd. Ze hebben evenwichtsstoornissen en kunnen soms moeilijk vliegen. Na twee tot drie dagen zijn ze dood.
Mensen die een dode merel vinden, kunnen die begraven of in een plastic zak in de grijze of groene container gooien. Pak de vogel daarbij op met wegwerphandschoenen of een plastic zakje, vanwege de (kleine) kans op besmetting.
Meld de dode vogel(s). Een merel die net is doodgegaan, kan worden gemeld bij het Dutch Wildlife Health Centre. Die kan namelijk op het virus worden onderzocht.
Een merel die al wat langer dood is, wordt bij voorkeur gemeld via de site van Sovon. Dat inventariseert onder meer de zieke en dode vogels in heel Nederland en analyseert de gegevens.
Honden of katten die een usutuslachtoffer eten, lopen geen gevaar om dood te gaan.
Bron: Nature Today en Sovon www.dwhc.nl/meldingsformulier www.sovon.nl/dodevogels
