Het klinkt tegenstrijdig, maar dit blijkt uit het recent verschenen rapport van de Zoogdiervereniging. „Volgens de Europese Richtlijn Exoten moet de muntjak uit Nederland verdwijnen”, zegt ir. Hans Hollander, die het rapport opstelde.

In Nederland werd de muntjak voor het eerst in 1988 gesignaleerd. Dat was in de Achterhoek. Daarna werd het beest ook op de Veluwe gespot.

In totaal leven er nu tien à vijftien in het wild. Hollander constateert dat de muntjak nu uit de Achterhoek is verdwenen en dat er op de Veluwe en in Zeeuws-Vlaanderen nog enkele losse dieren rondlopen. Soms worden muntjaks gesignaleerd door jagers of opgestelde fotocamera’s, soms blijkt de aanwezigheid doordat er een wordt doodgereden. Particulieren verwarren het schuwe beest niet zelden met de inheemse ree (zie afbeelding: verschillen tussen muntjak en ree).

Rond Landgoed De Utrecht bij Hilvarenbeek is de situatie ernstiger dan op de Veluwe en in Zeeuws-Vlaanderen. „Daar lijken muntjaks vaker voor te komen en kunnen ze zich wellicht voortplanten.”

Dat is onwenselijk, want de voortplanting gaat razendsnel. „Als een muntjakvrouwtje een jong heeft geworpen, kan ze meteen weer zwanger worden”, weet de bioloog.

Uitroeiing onmogelijk

In Groot-Brittannië groeide het aantal van enkele begin 20e eeuw ontsnapte muntjaks uit tot 650.000 stuks in 2010. Daardoor bleek uitroeiing onmogelijk. „Ze worden daar nu net zo beheerd als de reeënstand.”

De duizenden muntjaks hebben funeste gevolgen voor de Britse dieren- en plantensoorten. „In gebieden met veel muntjaks is vanwege onderlinge competitie het aantal reeën afgenomen, of is deze zelfs verdwenen. Muntjaks eten veel lage vegetatie op, waardoor de bossen veel opener werden. Daardoor zijn daar de nachtegaal en veel bosvlinders weggetrokken. Ook de bluebells, de boshyacint, die in Groot-Brittannië vaak als prachtige tapijten te zien zijn, verdwijnen hierdoor.”

De Europese Unie heeft al in 2006 een verbod op het bezit en fokken van en handel in muntjaks vastgesteld. Muntjaks in de natuur mogen worden doodgeschoten of gevangen.

Enkele Nederlandse dierentuinen hebben ontheffing van het bezitsverbod, maar voor particulieren is het sindsdien steeds moeilijker die te krijgen. „Dat betekent dat het voor hen steeds moeilijker wordt muntjaks te bezitten. Dat hier toch exemplaren opduiken, duidt op illegale handel, bezit en uitzetting. Bij particulieren ontsnappen dieren nu eenmaal makkelijker dan uit dierentuinen.”

Niet zielig

De Zoogdiervereniging staat achter de eliminatie van de uitheemse muntjak. „Dat is niet zielig. Anders dan dierenbeschermingsorganisaties, die uitgaan van het individuele dier, is de Zoogdiervereniging voor bescherming van inheemse soorten. Gezien de negatieve gevolgen van grote hoeveelheden muntjaks, is dit dier ongewenst.”

Die uitroeiing moet wel op een zo diervriendelijk mogelijke manier gebeuren, het liefst door vangen of verdoven, vindt Hollander. „Deze methodes zijn echter tijdrovender en duurder dan afschieten. Dat bleek ook in België de meest efficiënte manier.”

Hij heeft een oplossing. „Voor de bestrijding van muskusratten worden miljoenen uitgegeven. Misschien dat een klein deel ervan naar de diervriendelijke bestrijding van muntjakken kan worden overgeheveld.”

In ieder geval moet de verantwoordelijkheid voor de uitdelging van muntjaks beter worden geregeld. „Officieel is de Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit (NVWA) verantwoordelijk voor de bestrijding van vreemde dieren- en plantensoorten. De handhaving ervan moet de NVWA echter samen met de landeigenaren doen, zoals Fortis van Landgoed De Utrecht, Natuurmonumenten of Staatsbosbeheer.”

Met name is niet goed vastgelegd wie wat betaalt. Hollander trekt een vergelijking met de bestrijding van uitheemse planten in sloten. „De Unie van Waterschappen doet dat. Maar waarom zou de handel, die ervoor zorgt dat die exoten hier zijn gekomen, niet hoeven mee te betalen? Over dit soort vragen moeten heldere beleidsafspraken komen.”

Wanneer kan de muntjak helemaal uit Nederland weg zijn? „Hypothetisch gezien in 2020, als iedereen zich consequent aan de bestrijding van het dier vasthoudt. Toch kunnen we worden verrast. In België houden enkele particulieren groepen muntjaks, die wisten te ontsnappen. Er wordt geprobeerd die gericht af te schieten, om verdere verbreiding in België te voorkomen. Op termijn zouden er zomaar weer individuele beesten de grens over kunnen komen. We moeten dus alert blijven.”

Route muntjak

Hoe de muntjak in Nederland kwam, heeft een lange voorgeschiedenis. „Engelse landgoedeigenaren haalden eind 19e eeuw twee soorten muntjaks uit India om op hun landgoederen te laten lopen. Eén soort, de Muntiacus reevesi, ontsnapte en heeft zich in de loop van de 20e eeuw verspreid en vermenigvuldigd. Er is een grote handel in uitheemse dieren. Ook Nederlandse particulieren zijn muntjaks gaan houden in parkjes”, vertelt Hans Hollander, projectleider bij de Zoogdiervereniging.

Vervolgens komen deze dieren in de natuur. „Ze ontsnappen, of worden soms bewust losgelaten en uitgezet, bijvoorbeeld als extra wild om op te jagen. Dat laatste is vermoedelijk gebeurd rond Landgoed De Utrecht bij Hilvarenbeek.”

Ook zijn in het verleden enkele dieren vanuit Duitsland de grens naar de Achterhoek overgestoken. In Duitsland is de muntjak uitgeroeid.