Vreemd te moede was het Westerhuis toen enkele maanden geleden Stichting Vliegramp MH17 hem vroeg een ontwerp te maken voor een monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de vliegramp op 17 juli 2014. „Ik was vereerd, maar vond het tegelijk een zware opdracht”, vertelt Westerhuis in zijn atelier in Zwolle. De werkplek is ondergebracht in een paar witte loodsen en heeft wel wat weg van een staalfabriekje. Daar werken de kunstenaar en een achttal medewerkers aan metershoge sculpturen. Die zijn vrijwel allemaal van roestvrij staal.

„Normaal gesproken maak ik sculpturen die iets feestelijks uitstralen. Positieve energie. Een van mijn kunstwerken staat in de paleistuin van koning Albert van Monaco. Het MH17-monument had er natuurlijk eigenlijk niet mogen komen. Dat vond ik moeilijk. Het is werkelijk bizar dat honderden mensen die op Schiphol op het vliegtuig stappen om vakantie te vieren een paar uur later slachtoffer zijn van een aanslag met een raket in Oekraïne.

Het MH17-monument mag uiteraard ook niet feestelijk zijn. Ik zat wat betreft ideeënvorming zo vast dat ik de opdracht aan de Stichting Vliegramp MH17 wilde teruggeven. Maar daar wisten mijn collega’s me tijdens een overleg op vrijdagmiddag van te weerhouden. Toen werd ons ook duidelijk dat het monument nadrukkelijk iets van verdriet, herinnering, maar ook troost moet uitstralen.”

Gemis

Van de vijf ingediende ontwerpen is het idee van Westerhuis bij nabestaanden van de slachtoffers veruit favoriet, bleek onlangs uit een stemronde. Het plan van de Zwolse kunstenaar voor een stalen monument kreeg 161 stemmen, de andere ontwerpen 61 of minder.

Het monument moet bestaan uit een stalen wand van 16 meter lang en 4 meter hoog. Op de wand, die in een lichte kromming naar voren helt, komen de namen van alle 298 slachtoffers te staan, legt Westerhuis uit bij een maquette in zijn atelier. Bijzonder is dat de wand van ‘gewoon’ staal is, dus niet van roestvrij staal. „De wand gaat dus verweren en roesten. Daarmee worden verdriet en vergankelijkheid verbeeld.”

Vlak bij de stalen wand moet een roestvrijstalen, hoogglans gepolijste bol komen te staan. „Die bol staat voor een oog. In de bol ontbreekt een hap. Dat symboliseert het gemis van de nabestaanden. Als de zon op de stalen bol schijnt, ontstaat er een lichtbundel. Die verbeeldt verlichting van het verdriet.” Het is de bedoeling dat het monument volgend jaar verrijst in een herinneringsbos in Vijfhuizen, onder de rook van Schiphol.

Voor zijn ontwerp liet Westerhuis zich inspireren door drie monumenten. „Allereerst het monument op De Dam in Amsterdam. Dat geeft iets weer van nationale eenheid en ceremonie. Verder ben ik geboeid door het nationale Holocaustmonument in Berlijn, van de vermaarde Joods-Poolse architect Daniel Libeskind, met wie ik ook heb samengewerkt. Dat Berlijnse monument, een soort doolhof, heeft iets beklemmends. Doordat de wand van het MH17-monument overhelt, ontstaat er een effect van overweldiging. Het derde kunstwerk dat mij inspiratie gaf, is het Vietnammonument in Washington. Op een grote, marmeren plaat staan namen van slachtoffers van de Vietnam-oorlog.”

Prins

Van Westerhuis staan in binnen- en buitenland diverse stalen objecten. Zo maakte hij een sculptuur voor Shell. Voor het hoofdkantoor van het oliebedrijf in Amsterdam staan negen buizen van 12 meter hoog. Boven de buizen is een grote roestvrijstalen bol geplaatst. „Het monument moet iets weergeven van de groei van Shell en ook het streven om beter om te gaan met de aarde.” Prins Willem-Alexander was in 2007 bij de onthulling van het kunstwerk.

Ook in China timmert de Zwollenaar aan de weg. Voor Westerhuis groeide het land zelfs uit tot zijn tweede thuis (zie ook: ”Ik heb een hekel aan kunstenaars die neerkijken op arbeiders”). Ongeveer de helft van het jaar werkt hij in zijn atelier in Sjanghai. De Chinese havenstad is met zo’n 23 miljoen inwoners een van grootste metropolen ter wereld.

In opdracht van de Chinese communistische partij maakte Westerhuis een 6 meter hoog stalen sculptuur van een bamboescheut. Het kunstwerk kreeg een plek in het bekendste park van Sjanghai. „De bamboescheut beeldt nieuw leven, kracht en vooruitgang uit”, zegt Westerhuis, terwijl hij in zijn atelier op een maquette van het ranke kunstwerk wijst.

Stuit het u niet tegen de borst om zaken te doen met de communistische partij in China? Die heeft niet zo veel met mensenrechten en godsdienstvrijheid.

„Ik zal niet zeggen dat onderdrukking in dat land niet voorkomt, maar toch heb ik moeite met de bevooroordeelde wijze waarop veel mensen in het Westen naar China kijken. Ik heb de Chinezen leren kennen als een gedreven volk. Vlak bij mijn atelier in Sjanghai staat een grote christelijke kerk. Die heeft alle vrijheid om kerkdiensten te organiseren. Chinezen zijn gastvrij en helpen elkaar. Daar kunnen wij westerlingen nog een puntje aan zuigen.”

Zou u in zee gaan met de Russische president Poetin?

„Waarom niet? Heeft hij trekjes van een dicator? Kijk, ik moet zelf wel achter een monument kunnen staan. Als Poetin graag een monument wil dat zijn onoverwinnelijkheid moet uitbeelden, dan heb ik daar niets mee. Dan doe ik geen zaken met hem. Pas vroeg iemand me of ik een sculptuur voor de machthebbers in Noord-Korea zou willen maken. Het ligt eraan wat de overheid daar wil. Zo’n monument zou dan wel de dialoog met het Westen moeten bevorderen. Met de uitbeelding van iemand op een sokkel, met machtsvertoon, heb ik niets. Ik zou geen opdracht voor de Amerikaanse presidentskandidaat Donald Trump willen doen. Voor Hillary Clinton trouwens ook niet. Trump wil mensen religieus screenen. Dan heb ik meer bewondering voor Poetin, dat is toch een politiek dier, hoewel ik veel van zijn meningen niet deel.”

De kunstwerken van Westerhuis moeten „gevoel en beleving” oproepen, legt hij aan de koffietafel uit. „Dat zijn natuurlijk nogal abstracte begrippen. Ik ben er niet verantwoordelijk voor hoe mensen mijn kunst interpreteren. Op het muziekfestival Lowlands in Biddinghuizen stond afgelopen weekend een 12 meter hoog sculptuur van mij. Ik heb daar een watergolf en bubbels in verwerkt. Die zaken symboliseren energie. Je kunt bij een golf denken aan een massa dansende mensen. In de volksmond is mijn kunstwerk ”de gatengaas” gaan heten. Ik doe daar niet moeilijk over.”

„Ik heb een hekel aan kunstenaars die neerkijken op arbeiders”

Niet alledaags is de levensloop van Ronald A. Westerhuis (44), opgegroeid in Zwartsluis. Als jongeman zwierf hij zeven jaar over de wereld. Toen werd hij lasser in de offshore. Nu is hij een kunstenaar met internationale allure die oog heeft voor verschoppelingen en een hekel heeft aan opscheppers.

Omdat Ronald Westerhuis „niks had met school en met autoriteiten”, begon hij op 17-jarige leeftijd een wereldreis. Die bracht hem onder meer in Amerika, Azië en Nieuw-Zeeland. „Mijn moeder stimuleerde me om te reizen en dingen te ontdekken. Tijdens mijn jarenlange verblijf in het buitenland heb ik anderen, maar ook mezelf leren kennen”, vertelt de vrijgezelle Westerhuis in zijn atelier in Zwolle.

Toen Westerhuis op 24-jarige leeftijd terugkeerde naar Nederland, ging hij aan de slag in de offshore-industrie. Als lasser maakte hij gedurende zeven jaar bijvoorbeeld pijpleidingen voor olieboorplatforms op zee. Allengs vond hij dat werk minder voldoening bieden. „Ik zat daar op mijn knieën te lassen, en zag onderwijl supervisors (leidinggevenden) met mappen met ontwerpen rondlopen. Ik dacht: Ik moet zorgen dat ik ook zulk werk kan doen. Drie jaar later had ik de leiding over 150 man.”

Oude synagoge

In zijn vrije uren maakte Westerhuis voor zijn plezier stalen tafels en stoelen. Die kregen een plek bij familieleden. Totdat zo’n vijftien jaar geleden Westerhuis de vraag kreeg of hij zijn creaties wilde tentoonstellen in een oude synagoge in Dalfsen, vlak bij Zwolle. „Ik dacht: O, maak ik kunst?” Roestvrij stalen stoelen en tafels die ik aan familie had gegeven, zamelde ik in voor de expositie. In de synagoge viel licht door een glas-in-loodraam op mijn sculpturen. Die begonnen te schitteren. Een wonderlijke ervaring. Ik dacht: Dit is het werk dat ik moet doen: stalen kunst maken. De week daarop heb ik mijn baan opgezegd.”

Staal stal zijn hart. „Roestvrij staal is een fantastisch product. Hard, weerbarstig, moeilijk te bewerken. Tegelijkertijd is het erg kwetsbaar, supersensitief. Krasgevoelig en kwetsbaarder dan brons.”

Westerhuis, die geen kunstacademie of een vergelijkbare opleiding volgde, bouwt met zijn medewerkers aan sculpturen en heeft verder weinig contacten in de kunstwereld. De cultuur daar staat hem niet zo aan. „Ik kom uit de keiharde offshorewereld. Ik dacht in de wereld van de kunst vrije geesten te ontmoeten. Niets is minder waar. Kunstenaars zijn vaak rare mensen met een groot ego. Ze denken dat ze volleerd kunstenaar zijn als ze een keer een kunstwerk hebben gemaakt. Nogal wat mensen in die wereld voelen zich verheven boven gewone arbeiders. Ik heb een hekel aan zo’n houding.”

China

Door verschillende opdrachten vanuit China kreeg de Zwolse kunstenaar een bijzondere band met het immense land. De helft van het jaar werkt hij in de miljoenenstad Sjanghai. „De eerste keer dat ik op het vliegveld van Sjanghai landde, voelde dat wonderlijk genoeg als thuiskomen. Chinezen zijn een gastvrij, sociaal en zeer gedreven volk. Aansprekend is het respect daar voor oudere mensen. Mijn Chinese vrienden kunnen werkelijk niet begrijpen dat velen in Nederland hun ouders wegstoppen in een bejaardentehuis.”

Een van de mooiste kanten van zijn baan vindt Westerhuis dat hij in zijn atelier geregeld mensen met problemen werk verschaft. „Zo kunnen jongens uit achterstandsgezinnen, ex-gedetineerden of mensen met psychische problemen hier aan de slag. Mensen leren met een slijptol om te gaan en mooie dingen te maken. Pas kwam bij ons een 17-jarige jongen binnen. Maandenlang had hij thuis ernstig depressief op een zolderkamer gezeten. Hulpverleners konden niets met hem beginnen, zijn ouders waren ten einde raad. Hier deden we gewoon normaal tegen de jongen en brachten we hem vakmanschap bij. Hoewel hij nog niet beter is, is hij wel een stuk opgeknapt. Zijn ouders zijn ons dankbaar.”

Vreemde eend

Ronald Westerhuis groeide op in Zwartsluis. Zijn familiekring telt menig binnenvaartschapper. „Ik ben als kunstenaar een vreemde eend in de bijt”, lacht hij.

Zijn vader overleed in 2008, zijn moeder leeft nog. Hij heeft een oudere zus en een iets jongere broer. Die broer is geboren met een open rug en zit in een rolstoel. „Het is de meest positieve gozer die ik ken. Geregeld komt hij even langs in mijn atelier. We zijn samen al diverse keren op reis in Amerika geweest.”

In Zwartsluis kreeg Westerhuis een christelijke opvoeding. Hij bezocht er de gereformeerde kerk. „Ik ga niet meer naar de kerk, al vind ik mezelf nog wel gelovig. Ook elementen uit het boeddhisme trekken me aan. Een paar keer per jaar maak ik een stalen kruis en hang ik dat op in mijn atelier. Het kruis is een krachtig symbool van hoop.”

In het christendom wijst het kruis op Christus Die Zijn leven gaf voor de zonden van mensen.

„Ik geloof niet zo in zonden. Aan mijn moeder vroeg ik ooit waarom we hier op de wereld zijn. Haar antwoord spreekt me aan: „Om het anderen wat makkelijker te maken.””