”Een exclusief Chinees succes: Chinese wetenschappers veranderen de kleur van schapen door genetische modificatie”, zo kopte het Chinese staatspersbureau Xinhua op 7 juni. De Xinjiang Academie van Dierwetenschappen heeft –met een techniek die in China óók al is gebruikt voor het manipuleren van menselijke embryo’s– vijf schapen met verschillende kleuren en soorten wol gefokt. „De schapen springen meteen in het oog. Twee ervan hebben een zwartbonte vacht, net als koeien, twee zijn zwart met witte stippen, net als dalmatiërhonden, en de vijfde is wit met bruin, als een ongeroerde cappuccino”, zo beschrijft Xinhua.

Het doel is puur commercieel: de productie van „wol die geen kleurbehandeling meer nodig heeft.” En „liefhebbers van huisdieren kunnen er een bestellen met kleur en vacht naar keuze.”

Het onderzoeksteam heeft het afgelopen jaar 38 schapen ‘ontworpen’. Zij hebben een betere groei van spieren (dus van vlees) en van wol dan gewone schapen, jubelt Xinhua nog door.

Doorbraak

Het woord ethiek komt in het verhaal niet voor, en dat is precies het probleem waarvoor westerse wetenschappers en ethici waarschuwen. Want de techniek die bij het experiment is gebruikt, is CRISPR-Cas9: vorig jaar door het blad Science nog uitgeroepen tot „doorbraak van het jaar.” Met deze techniek kunnen delen van het genetisch materiaal veel effectiever en gerichter worden gewijzigd dan tot nu het geval was.

China heeft deze techniek het afgelopen jaar als eerste ook toegepast om menselijke embryo’s te manipuleren, puur om de techniek uit te proberen. De kritiek was de eerste keer, in april 2015, zó groot dat de wetenschappelijke bladen Nature en Science volgens de leider van het onderzoek, Junjiu Huang van de Sun Yat-sen Universiteit in Guangzhou, mede om ethische redenen weigerden een artikel erover te plaatsen. Een groep wetenschappers riep in een commentaar in Nature op tot een moratorium op alle genetische experimenten op embryomateriaal.

Het hielp niet om nieuwe experimenten voorlopig tegen te houden. Sinds begin dit jaar mogen ook in Groot-Brittannië onder strikte voorwaarden proeven met menselijke embryo’s worden gedaan. De Chinezen kondigden in april de resultaten aan van een tweede, groter experiment, met 213 bevruchte menselijke eicellen. Deze proef met genetische manipulatie betrof het „creëren van hiv-resistente embryo’s.”

Nog deze maand willen Chinese artsen de allereerste proef nemen met het genetisch veranderen van levende mensen, heeft de staatskrant China Daily aangekondigd. Het betreft patiënten met longkanker in een vergevorderd stadium. Zij krijgen via de CRISPR-Cas9-techniek genetisch gemanipuleerde cellen toegediend.

Hoog risico

De proef heeft een hoog risico, erkent directeur Lu You van het oncologisch centrum van het universiteitsziekenhuis in Sichuan: „De cellen kunnen ook normaal weefsel aanvallen.”

De biomedisch ethicus G. Owen Schaefer, verbonden aan de Nationale Universiteit van Singapore, trok naar aanleiding van de Chinese proeven afgelopen week opnieuw aan de bel over de rol van China, met een stevig artikel in internationale media zoals BBC Magazine en The Conversation. „De toekomst van genetische verbetering ligt niet in het Westen”, constateert hij.

Duidelijk is dat onderzoek naar genetische manipulatie zo –los van het gebruik van menselijke embryo’s– ook een andere ethische vraagstelling krijgt. De technieken die in het Westen worden uitgedacht, kunnen in andere landen met minder of geen democratische controle of ethische grenzen verder worden ontwikkeld tot uiterst bedenkelijke vormen.

De kleine kudde schapen is daarbij een nieuwe waarschuwing: China gaat het genetisch manipuleren, behalve met medische toepassingen, ook industrieel aanpakken. Gelukkig bestaat er ook in China nog steeds aarzeling over het werken aan menselijke genen. Dat is een goed aanknopingspunt om snel verder te praten met de Chinese onderzoekers, voordat de volgende grens wordt overschreden.