Dat er op de luchthaven een gezondheidsdienst aanwezig is, zou je als reiziger gemakkelijk kunnen ontgaan. Airport Medical Services, zoals de officiële naam luidt, zit op de eerste verdieping in vertrekhal 2. Net buiten de loop, maar als je ernaar op zoek bent eenvoudig te vinden. Als je de bordjes met ”first aid – eerste hulp” volgt, kom je er vanzelf.

Welling (45) is senior verpleegkundige en werkt sinds dertien jaar voor de gezondheidsdienst, die dag en nacht bereikbaar is. Alleen tijdens kantoortijden is er een arts aanwezig. ’s Avonds en ’s nachts handelen de verpleeg­kundigen veel klachten zelfstandig af, binnen de kaders die daarvoor gelden. „Als er iemand met urinewegklachten komt, proberen we er zelf achter te komen of het om een blaasontsteking gaat of dat er iets anders aan de hand is.” Die vrijheid vindt Welling een leuk aspect van zijn werk.

„Een groot verschil met een baan in een ziekenhuis is verder dat je hier van alle markten thuis moet zijn. We krijgen mensen langs met hartproblemen, maar ook met urineweginfecties en oorpijn. Voor je hier als verpleegkundige aan de slag kunt, volg je daarom een opleidingstraject van een halfjaar. Daarna duurt het nog wel één tot twee jaar voor je er goed in zit en weet hoe alles op de luchthaven reilt en zeilt.”

Het komt regelmatig voor dat je als verpleegkundige op Schiphol tegen lastige kwesties aanloopt. Welling noemt als voorbeeld een buitenlandse reiziger die in Nederland moet overstappen en die eigenlijk voor een röntgen­foto naar het ziekenhuis zou moeten. „Zo iemand heeft niet altijd een visum voor Nederland. Hoe los je dat op? Welke opties zijn er?”

Stressvol

Je zou de functie van de gezondheidsdienst kunnen vergelijken met die van een huisartsenpost. De mensen die zich met een vraag of een medische klacht melden, hebben een acuut probleem. Maar de meesten vervolgen nadat ze zijn onderzocht en eventueel medi­cijnen voorgeschreven hebben gekregen gewoon hun weg.

„Sommige klachten verdwijnen door rust. We zeggen regelmatig tegen iemand: Gaat u maar even een uurtje liggen. Dan voelt u zich vast weer beter”, vertelt Welling. Vliegen is voor veel mensen een stressvolle aangelegenheid. „Als de situatie na één of twee uur niet verbeterd is, sturen we een patiënt door naar het VU medisch centrum in Amsterdam. Dat gebeurt soms wel een aantal keren per dag.”

Incidenteel –ongeveer één keer per maand– overnacht er ook weleens iemand bij de gezondheidsdienst. Welling vertelt over twee zussen, 75 plus, die, op weg naar Afrika, een tussenstop maakten op Schiphol. „Een van hen meldde zich ’s avonds bij ons met urinewegklachten. Zij was echt niet lekker. En beiden waren niet meer zo goed ter been. De volgende morgen zou hun vlucht naar Afrika om acht uur vertrekken. Normaal gesproken zou je mensen in zo’n situatie naar een hotel in de buurt verwijzen, maar dan zouden ze om zes uur alweer in een taxi naar het vliegtuig moeten zitten. Dat vonden we in dit geval te complex. Dus hebben beide zussen samen in een van onze rustkamers overnacht. Dat was in die omstandigheden een mooie oplossing”, vindt Welling.

De rustkamer aan de ”airside” –na de douane– wordt ook wel gebruikt voor mensen die, bijvoorbeeld vanwege een bekken­fractuur, liggend moeten reizen en op Schiphol lang op hun aansluiting moeten wachten.

Afvoerputje

Wat het werk op Schiphol volgens Welling bijzonder maakt, is dat je veel te maken hebt met heel diverse culturen. De helft van de 20.000 mensen die zich jaarlijks bij de gezondheidsdienst melden, heeft geen Nederlands paspoort. Van de cultuurverschillen die dat meebrengt, moet je je wel bewust zijn. „Soms willen vrouwen niet dat je als man hun buik onderzoekt. Amerikanen beginnen weleens over een claim als ze vinden dat ze niet goed behandeld zijn.”

En met enige regelmaat kom je zonder erop voorbereid te zijn in een bijzondere situatie terecht. Welling vertelt dat hij een keer een Afrikaanse vrouw de weg naar de badkamer wees. „Ze moest plassen. Zodra ze binnen was, hees ze haar kleren op en hurkte boven het afvoerputje in de hoek. Ze wist niet wat een wc was.”

Dat vliegen voor steeds meer mensen financieel haalbaar is, brengt ook problemen mee. Welling vertelt verder dat er relatief veel ouderen met gezondheidsklachten bij Airport Medical Services aankloppen. „Senioren blijven tot op hoge leeftijd reizen, soms ook als het eigenlijk net niet meer kan. Je bent vaak lang op weg, dat is vermoeiend. En de druk in een vliegtuigcabine is belastend voor mensen.” Dat kan een verklaring zijn voor het relatief grote aantal klachten over keel, neus en oren dat dagelijks voorbijkomt.

Op een luchthaven wordt heel wat gelopen, door reizigers, maar ook door personeel. Je zou verwachten dat zich regelmatig iemand met een blaar bij de gezondheidsdienst zou melden. Maar dat komt volgens Welling zelden voor. „Wat we wel geregeld meemaken: volwassenen en kinderen met kneuzingen of een botbreuk.” Hij somt een aantal riskante situaties op: medewerkers die een koffer op hun voet krijgen, reizigers die een verkeerde beweging maken op de roltrap, kinderen die op trolleykarretjes klimmen en eraf vallen.

Insuline

Het gezondheidscentrum doet meer dan medische klachten behandelen. Je kunt er ook terecht voor vaccinaties. Verder is er een uitgebreide apotheek, onder andere voor reizigers die hun medi­cijnen vergeten zijn. „Dat komt regelmatig voor, bijvoorbeeld als mensen insuline gebruiken. Die moet je in de koelkast bewaren, waardoor het spul op het laatste moment gemakkelijk vergeten wordt.”

Welling vertelt dat reizigers hun medicijnen vaak in hun koffer stoppen, omdat ze denken dat ze deze niet mee mogen nemen in de cabine. „Als een vliegtuig vertraging oploopt, komen ze daardoor in de problemen”, zegt Welling. Zijn advies: neem genoeg medicijnen voor een paar dagen mee in je handbagage.

Glazen wand

Welling was medeverantwoordelijk voor de grootscheepse verbouwing van de gezondheidsdienst, die nog maar net achter de rug is. Hij geeft een rondleiding door de voor het publiek toegankelijke ruimtes, de zogenaamde ”landside” (landkant). Die is herkenbaar aan de rode markering op de deuren. Hij wijst naar een glazen wand. „De ruimte daarachter noemen we de ”airside”. Daar komen alleen mensen die de douane gepasseerd zijn.” De deuren in dat gedeelte hebben een blauwe markering. Alleen daartoe bevoegd personeel, zoals Welling en zijn collega’s, kunnen van de ene naar de andere kant. Daar wordt streng op gecontroleerd, bijvoorbeeld met behulp van camera’s. „De mare­chaussee doet er alles aan om de airside schoon te houden, zoals we dat noemen”, vertelt Welling.

Er meldt zich net een moeder met twee kleine kinderen aan de andere kant van de glazen scheidingswand. Een collega van Welling opent de deur met haar pasje en ontfermt zich over de patiënt: een huilende peuter.

Contant betalen

Als Nederlanders zich bij de gezondheidsdienst melden, gaat de rekening naar hun verzekeraar. Buitenlanders moeten contant afrekenen. Ze krijgen wel een betalingsbewijs mee, dat ze zelf naar hun verzekeraar kunnen opsturen.

Welling vertelt dat het feit dat er gelijk betaald moet worden nog weleens voor discussie zorgt. Terwijl het in de meeste gevallen helemaal niet om een groot bedrag gaat. „Vijfentwintig euro voor een consult, ’s avonds en ’s nachts het dubbele. Voor het maken van een ecg rekenen we 50 euro, ’s avonds en ’s nachts 100 euro. Dat zijn toch geen bedragen om moeilijk over te doen, als je daarna gerustgesteld je reis kunt vervolgen.”