Buiten, boven de hoofdingang, staat een tekst in grijze steen gebeiteld: „De eerste steen gelegd den 15 april 1915.” Iets meer naar links, boven de zijdeur, is in de muur te lezen: „Hoe lieflijk zijn Uwe woningen, o Heere der heirscharen, Ps. 84:2.”

Binnen, aan de voet van de kansel, vertelt Jan Heideman, voorzitter van de kerkenraad: „Teruglopend kerkbezoek en jarenlange financiële tekorten plaatsten de protestantse gemeente Aalten voor de vraag hoe ze de toekomst in wilde. We hebben drie kerken: de Oude Helenakerk, de Zuiderkerk en deze Oosterkerk. We wilden verder met de Oude Helenakerk en de Zuiderkerk. Het doet wel pijn in het hart om de Oosterkerk af te stoten, maar we willen in de gemeente elkaar bij de hand nemen en elkaar wijzen op het feit dat het Woord van God in de andere kerken in Aalten gepreekt blijft worden, en dat het ook daar best prettig zitten is.”

Wilma Winkelhorst, voorzitter van de werkgroep gebouwen van de protestantse gemeente Aalten: „Mensen zijn gehecht aan hun eigen kerk. Maar in het belang van toekomstige generaties hebben we toch besloten afscheid te nemen van de Oosterkerk. Hier zijn te weinig voorzieningen om de kerk multifunctioneel te gebruiken. Maar we hebben het wel positief geformuleerd. Het was niet de vraag: welke kerk stoten we af, maar: met welke twee kerken willen we verder?”

Muilband

In een nis staat de kuipvormige kansel. De kanselbijbel ligt open bij Psalm 39: „Ik had gedacht, ik wil mijn wegen bewaren, ik wil mijn mond met een muilband bedwingen.” Op een plankje liggen het Liedboek voor de kerken, de Bijbel in gewone taal en een doosje lucifers om de beide kanselkaarsen aan te steken.

Boven de preekstoel bevindt zich het orgel, in 1823 gemaakt door J. C. Friedrichs voor de Zuiderkerk in Amsterdam. Aan de rand van het liturgisch centrum staat het rek met collectezakken: dertig stuks. Die waren vroeger allemaal in gebruik.

De gereformeerde Oosterkerk is een ontwerp in neorenaissancistische bouwstijl van architect Ane Nauta uit Holwerd. Ze telde vroeger 790 zitplaatsen. In 1931 was de kerk echter te klein. Toen werd er tegenover de preekstoel een galerij bijgebouwd met nog eens 150 zitplaatsen.

In de muur van de galerij bevindt zich een gebrandschilderd raam, aan de kerk geschonken door mensen die in de Tweede Wereldoorlog in Aalten mochten onderduiken. Het raam bevat verschillende teksten, zoals: „Uit dankbaarheid voor hulp in oorlogstijd.” Er zijn ook twee Bijbelteksten uit Jesaja: „Uw licht zal doorbreken als de dageraad” (Jes. 58:8a), en: „Verberg den verdrevene en vermeld den omzwervende niet” (Jes. 16:3b).

In het 8 meter hoge raam zijn een boer en een boerin uitgebeeld, omringd door hongerige kinderen, marcherende Duitse soldaten met bajonet, om hulp smekende vrouwen en een ploegende boer die de wederopbouw uitbeeldt.

Bestemming

Wat gaat er met de Oosterkerk gebeuren? Heideman: „We gaan op zoek naar een passende bestemming. We hebben de gemeenteleden uitgenodigd om daarover voorstellen aan te dragen. Het zou het fijnste zijn als een andere christelijke kerkgemeenschap dit kon overnemen. Nee, afbreken is voor ons geen scenario.”

Grootste orgel van Friedrichs in Nederland

Het orgel in de Oosterkerk te Aalten is door de van oorsprong Duitse orgelmaker Johann Caspar Friedrichs gebouwd voor de Zuiderkerk in Amsterdam. Het orgel telde 29 stemmen, verdeeld over hoofdwerk, positief en pedaal. Nadat de Zuiderkerk gesloten werd (1929), bracht orgelmaker J. C. Sanders het instrument over naar de Oosterkerk in Aalten. Daar werd het op 12 maart 1941 in gebruik genomen met een orgelbespeling door Feike Asma. In 1975 werd het orgel gerestaureerd en opnieuw geïntoneerd door Verschueren Orgelbouw, die onder meer een geheel nieuwe kas maakte. In 2013 vond de laatste restauratie plaats. Het is het grootste Friedrichsorgel van Nederland.

Vanwege de aanwezigheid van dit orgel kreeg de Oosterkerk in 2001 de status van rijksmonument.