Dat schrijft Paas deze week in het blad Theologia Reformata. De bijzonder hoogleraar kerkplanting en kerkvernieuwing aan de VU en universitair docent missiologie aan de TU Kampen zoekt in het artikel naar een model voor missionaire ecclesiologie (kerkleer) vandaag. Daarbij richt hij zich op de gereformeerde gezindte, „in het bijzonder die kerken die op de een of andere manier hun wortels in de Afscheiding hebben.”

Volgens Paas komt de gereformeerde gezindte pas nu echt voor de crisis van de secularisatie te staan. De eerste seculariseringsgolf –vanaf eind achttiende eeuw, met als kenmerk ”differentiatie”– was vooral funest voor volkskerken als de Hervormde Kerk. De tweede fase van het proces –vanaf de jaren zestig, aangeduid met ”individualisering”– komt echter ook bij de kleine gereformeerde kerken „hard binnen”, stelt Paas.

In dat proces zijn mensen ervan overtuigd dat het goede leven alleen te vinden is wanneer zij zélf denken, in plaats van onderworpen te worden aan wat anderen denken. Het gaat hier volgens Paas om een „grote culturele omslag”, van ”verplichting” naar ”consumptie”. „Waar de kerk voorheen werd beleefd als een verplichting, wordt zij nu steeds meer beleefd als een faciliteit.” De volle impact van deze verschuiving begint pas nu door te dringen in de gereformeerde gezindte, stelt de hoogleraar. Hij introduceert de metafoor van het restaurant. Veel mensen gaan met de kerk om als met een restaurant. „Religie is tegenwoordig religie à la carte.” Tegelijk kan de metafoor de kerk helpen in de doordenking van haar kerk-zijn, suggereert Paas. Een restaurant wil een traditie hooghouden, een bepaalde keuken doorgeven, stelt eisen aan de klandizie. Er ontstaat een vorm van wederzijdse vrijheid, schrijft Paas. Overgezet naar de kerk: „De huidige consumptiecultuur nodigt kerken uit zich opnieuw te verdiepen in hun tradities en die met trots, creativiteit en kwaliteit aan te bieden, in het ontspannen bewustzijn dat zij nooit iedereen zullen aanspreken. Doordenking van de restaurantmetafoor zou kerken kunnen helpen aan een gezonde dosis apostolisch ondernemerschap.”

Kerken die zoeken naar hun missionaire aard en roeping mogen zich enerzijds laten inspireren en corrigeren door de grote ecclesiologische ontwikkelingen van de afgelopen eeuw, stelt Paas. „Anderzijds moeten zij dit doen in een context van groeiende subjectivering.” In de restaurantmetafoor: „Kerken moeten zuinig zijn op hun ‘keuken’ én op hun ‘klanten’.”