Herdenken en vieren. Een twee-eenheid waarbij nog een derde element hoort: leren. Want wie herdenkt en viert zonder iets te leren van de gruwelijkheden uit het verleden, schiet er per saldo niets mee op. Herdenken + vieren = leren. De som moet áfgemaakt worden. Herdenken en vieren zijn immers geen zaken die op zichzelf staan. Ze hebben een doel.

En dan zijn we precies bij het manco van onze tijd. We herdenken gelukkig nog wel. Ieder jaar opnieuw blijkt dat ook veel jongeren daaraan meedoen. Maar tal van mensen doen níét mee. Stilstaan is voor hen stilstand. En dus achteruitgang.

Vieren doen we overdadig. Ook vandaag weer zijn de podia, die overal in het land worden opgesteld, niet te tellen. Tal van evenementen, die vaak weinig of niets te maken hebben met het feit wat we vieren, worden georganiseerd.

Maar wat het leren betreft, is het te vrezen dat juist dat element in de eerste week van mei er nogal bekaaid afkomt.

Vandaag uiten leiders van de Joodse gemeenschap in ons land in deze krant hun zorgen voor de toekomst. Velen zien een mogelijk verbod op het onverdoofd ritueel slachten van dieren als een angstig voorteken van een maatschappij waarin de rechten van bepaalde bevolkingsgroepen door de meerderheid worden ingeperkt. Heb je als Jood toekomst in een land waarin dierenrechten in de praktijk belangrijker blijken dan godsdienstvrijheid? En is na het verbod op de koosjere slacht misschien een verbod op besnijdenis te verwachten?

Begon het voor de Tweede Wereldoorlog ook niet zo? Speldenprikjes werden kogelgaten en uiteindelijk sloegen ze de diepste wond in de moderne geschiedenis: de Holocaust.

Tegelijk is het niet verwonderlijk dat maatregelen die het onmogelijk maken om je geloof te belijden en te beleven op een manier zoals dat is voorgeschreven, als krenkend en discriminerend ervaren worden. Hebben we dan toch niets geleerd van wat er onder het schrikbewind van de nazi’s gebeurde? Zijn we vergeten dat het vuur van de Shoah alleen zo vernietigend kon zijn omdat er in de jaren ervoor voor dat vuur op talloze –vaak kleine– onderdelen brandstof werd verzameld? Tirannie toont zich niet altijd van stonde aan in een dictatoriale jas. Ze kan ook eerst het glanzende kleed van de democratie omhangen. Maar het blijft wel tirannie.

De vraag voor vandaag is of we van de verschrikkingen in het verleden iets hebben geleerd. Want iemand zonder geschiedenis, is niet volwassen. Die blijft ten diepste altijd kind.

De geschiedenis herhaalt zich, luidt het gezegde. Dat kan waar zijn, maar het mag niet gezien worden als een wetmatigheid. Als maatschappij hebben we daarin wel degelijk een verantwoordelijkheid.