Zuid-Afrikaanse schrijver Adam Small overleden
De Zuid-Afrikaanse dichter en toneelschrijver Adam Small overleed op 25 juni in zijn woonplaats Kaapstad. Adam Small was een bijzonder zachtaardige man die rustig en beheerst sprak en nooit zijn stem verhief.
Hij verhief echter wel degelijk zijn stem wanneer het om de verdrukking van zijn eigen mensen, de ”kleurlingen”, de ”bruin mense” van de Kaap ging. Zijn wapen was de poëzie en dat wapen hanteerde hij op onvergetelijke wijze. In een van de gedichten uit de bundel ”Kitaar my kruis” (“Gitaar, mijn kruis”, uit 1962) laat hij een man aan zijn vrienden vertellen over Mozes die in opdracht van God bij de Farao voor zijn volk ging pleiten. Die situatie betrekt de spreker op zichzelf. Zoals God aan Mozes vroeg wat hij als wapen in zijn hand hield, precies zo legt God die vraag aan de man voor. Het antwoord luidt: „En vrienden, in mijn hand was mijn gitaar.”
De dichtkunst was het wapen waarmee God de ‘kleurling’ Adam Small uit het stadje Wellington had toegerust. Met zijn dichtbundels als ”Verse van die liefde” (1957) en zijn toneelstukken zoals ”Kanna hy kô hystoe” (”Kanna, hij komt naar huis”, 1965) neemt hij het niet alleen inhoudelijk op voor de gekleurde mensen van de Kaap, maar hij doet dat als een van de aller eersten in het Kaaps, in hun eigen taal. In de inleiding tot ”Kitaar my kruis” zegt Small dat het Kaaps een volwaardige taal is waarin de mens zijn eerste en zijn laatste woorden spreekt.
Het lot van de Kaapse ‘kleurlingen’ is Smalls belangrijkste thema. Voor de meest kleurrijke buurt van Kaapstad, ”Distrik Ses”, die tijdens de jaren zestig door de toenmalige regering werd afgebroken, schiep Small een monument in taal: ”Oos Wes – Tuis Bes: Distrik Ses” (1986). De gedichten zijn knap gecombineerd met foto’s van Distrik Ses die de Nederlander Chris Jansen maakte.
Adam Small vond zijn plaats binnen de literaire beweging der ”Sestigers” waartoe ook André Brink, Breyten Breytenbach en Abraham de Vries behoorden. Ondanks de erkenning door de andere Sestigers bleef Small toch een buitenstaander. Hij had kwetsuren voor het leven opgelopen. In zijn eigen gemeenschap werkte zijn voorbeeld als bemoediging. Zonder Adam Small zou ds. Patrick Petersen bijvoorbeeld nooit zijn uitgeverij ”Prog” in Paternoster ten behoeve van publicaties in het Kaaps zijn begonnen.
Ieder die Adam Small heeft gekend, zal zich deze kleine, kwetsbare man met sympathie herinneren. In het najaar van 2016 zal de Zuid-Afrikaanse televisie een grote documentaire over Adam Small vertonen.
