Het idee om mensen op hun vakantiebestemming de mogelijkheid te bieden om de eigen kerk te bezoeken, komt uit de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw. Het paste goed in die tijd, waarin sprake was van verzuiling. Nog altijd organiseren de vrijgemaakt gereformeerden dergelijke diensten op vier Waddeneilanden.

Texel

De gereformeerde kerk vrijgemaakt van Den Helder verzorgt op Texel al tientallen jaren erediensten tijdens de zomerperiode. Deze diensten hebben plaats in Den Burg. Sinds 1998 zijn Titia en Jan Klok betrokken bij de organisatie van deze diensten. Titia Klok: „Wij wonen zelf op Texel, maar zijn lid van de gereformeerde kerk vrijgemaakt in Den Helder. Normaal proberen wij elke zondag naar Den Helder te gaan om daar een kerkdienst bij te wonen. In de zomervakantie is dat anders, want dan worden er negen zondagen lang op Texel kerkdiensten gehouden, om 11.30 en 17.15 uur.”

Buiten de vakanties om worden er op de feestdagen ook wel diensten op Texel belegd, zegt Klok. „De kerkenraad in Den Helder is verantwoordelijk voor al deze diensten. Hij verzorgt ook de preekvoorziening. De ene keer gaat er een predikant voor, de andere keer is er iemand die een preek leest. De predikant van de christelijke gereformeerde kerk van Den Helder gaat zo nu en dan ook in deze diensten voor, omdat er in Den Helder vérgaande lokale samensprekingen tussen beide kerkgenootschappen plaats­hebben.”

Voor Titia Klok ligt de waarde van de vakantiediensten vooral in het feit dat er christenen vanuit heel Nederland bij elkaar komen om samen de Naam van de Heere te loven en te prijzen. „Voor ons Texelaars is het ook fijn om de toeristen gastvrij te ontvangen. Sommige vakantiegangers komen elk jaar terug, met hen bouwen we een band op. Af en toe doen we met elkaar Bijbelstudie op zondagavond.”

Baptistengemeente Texel in Den Burg organiseert tijdens de zomerperiode allerlei activiteiten, mede met het oog op de vakantiegasten. Jacob Folkerts, voorganger van deze gemeente, zegt dat de gemeente elke zomervakantie een serie gezinsdiensten belegt. Deze richten zich op mensen van alle leeftijden. „Er worden dan zeven diensten ingevuld aan de hand van een thema. Dit jaar zullen het er bij uitzondering overigens zes zijn. Het thema is ”Het geheim van het Koninkrijk”. We steken in op de wijze waarop Jezus geheimen van het Koninkrijk onthult.” Daarnaast wordt er in de zomer­periode elke dinsdagavond ook een bidstond gehouden, waarin tevens het avondmaal wordt bediend. „Tijdens deze avonden zijn ook gasten aanwezig.”

De gereformeerde gemeente in Oosterend op Texel is dit voorjaar begonnen met de verbouw van het kerkgebouw, zodat alle vakantiegasten tijdens de zomerdiensten een zitplaats kunnen krijgen. Scriba Jac. Stark vertelt dat het kerkgebouw binnenkort ruimte biedt aan 400 kerkgangers. „De gemeente bestaat uit zeventig doop- en belijdende leden, dus dat betekent dat we een groot aantal vakantiegasten kunnen herbergen.”

Dat de grote verbouwing doorgang kon vinden, was een verrassing voor de gemeente, geeft Stark aan. „We hadden een vergunning om het gebouw in de lengte uit te breiden, maar toen kregen we de mogelijkheid om het huis van de buurman aan te kopen. Daardoor konden we de kerk in de breedte vergroten.” Stark zegt dat de gereformeerde gemeente het hele jaar door gasten uit de breedte van de reformatorische gezindte trekt. „Het is mooi om die diversiteit te zien en te merken dat mensen uit verschillende kerken bij elkaar komen onder dezelfde prediking.”

Vlieland

Op Vlieland organiseert een commissie onder verantwoordelijkheid van de gereformeerde kerk vrijgemaakt in Harlingen in de zomerperiode kerkelijke bijeenkomsten. Joop den Akker, lid van de gereformeerde kerk vrijgemaakt in Roodeschool, is lid van deze commissie. „Ik ga al jaren op vakantie naar Vlieland en bezoek daar ook de samen­komsten. Op een gegeven moment vroeg iemand of ik wilde helpen bij de organisatie, en daar heb ik mee ingestemd.” Tijdens elke bijeenkomst wordt gevraagd wie er de volgende zondag wil voorgaan; meestal melden zich dan ‘gewone’ gemeenteleden, zegt Den Akker. „Er zijn preken om te lezen beschikbaar, maar in veel gevallen hebben de lezers –vaak vaste bezoekers– zelf al een preek meegenomen. In het kerkgebouw is een orgel dat bespeeld kan worden, maar vaak wordt er a capella gezongen.”

Het aantal bezoekers van de diensten varieert volgens Den Akker de laatste jaren gemiddeld van zo’n twintig tot dertig personen. „De waarde van de bijeenkomsten ligt in het elkaar ontmoeten als broeders en zusters onder het Woord van onze God. Ook waarde­vol is dat broeders en zusters, uit heel Nederland, afkomstig uit hetzelfde kerkgenootschap elkaar hier ontmoeten. Als commissie zien we wel dat er steeds meer toenadering tot de plaatselijke protestantse gemeente komt. Eens per seizoen organiseren we op een zondagavond een gezamenlijke zangdienst. Het zal me niet verbazen als we in de toekomst ook gezamenlijke erediensten gaan beleggen. Maar dat zal mede afhangen van de voorgangers.”

Een van de herinneringen die Den Akker het meest zijn bijgebleven van al die jaren dat hij op Vlieland samenkomsten bezoekt en organiseert, is dat er op een zondag werd gebeden werd voor de familie van iemand op het eiland die zichzelf om het leven had gebracht. „Je voelde toen de intense verbondenheid met het eiland en zijn bewoners.”

Terschelling

Op Terschelling organiseert de Stichting Gereformeerde Vakantie­samenkomsten Terschelling samenkomsten voor vakantiegangers. De predikant van de gereformeerde kerk vrijgemaakt in Harlingen verzorgt ten minste één keer per jaar een dienst op Terschelling. Henk Kammeraat is voorzitter van de stichting: „Het bestuur bestaat uit vijf personen, onder wie bij voorkeur twee leden van de gereformeerde kerk vrijgemaakt in Harlingen. Als stichting onderhouden we nauwe contacten met de kerkenraad in Harlingen, maar wij zijn zelf verantwoordelijk voor de diensten op Terschelling. Dit jaar hebben we in totaal elf samenkomsten: met Pasen, in de meivakantie, met Hemelvaart, in de maanden juli en augustus en tijdens de herfstvakantie. Na lang aarzelen hebben we besloten om vanaf dit jaar de middag­samenkomsten af te schaffen. Het aantal bezoekers liep terug en het kostte steeds meer moeite om voor de middagen een voorganger of preeklezer te vinden.” Doelgroep van de samenkomsten was aanvankelijk vooral de eigen achterban, maar in de praktijk kwamen en komen de bezoekers uit ongeveer alle reformatorische kerken. Kammeraat: „Dit heeft waarschijnlijk te maken met het ontbreken van een alternatief voor wie een wat meer orthodoxe kerkdienst of preek waardeert. De bezoekersaantallen nemen wel langzaam af. Enkele jaren geleden waren er in de morgendienst soms meer dan 400 bezoekers, nu zijn dat er hoogstens 250.” Kammeraat plaatst de slecht bezochte middagdiensten in de algehele ontwikkeling binnen zijn kerkverband. „Het heeft echter ook te maken met de afname van het aantal vakantiegangers dat naar Terschelling komt.” Kammeraat denkt met plezier terug aan een zondag­morgen toen er in een klein kerkgebouw niet minder dan drie diensten werden belegd. „In de consistorie zaten zelfs mensen op de tafel, omdat alle stoelen in gebruik waren. De diensten mochten hoogstens een uur duren, want dan stond de volgende groep mensen alweer te wachten.”

De plaatselijke protestantse gemeente biedt de vrijgemaakt gereformeerden onderdak in gebouw ET-10 Midsland. Zelf belegt deze gemeente ook diensten, mede met het oog op de vakantiegasten. Dit jaar wordt ook weer een zeven dagen durend programma aangeboden onder de titel ”Keiland”: kunst, kerk en kamperen op het eiland. Het gaat om een mix van kunstzinnige workshops, gebedsvieringen, ontmoeting en genieten van het eiland.

Ameland

Ook op Ameland zijn er in de zomermaanden kerkdiensten voor vakantievierende vrijgemaakt gereformeerden. De diensten hebben plaats onder verantwoordelijkheid van de gereformeerde kerk vrijgemaakt Blije-Holwerd. Net als op de andere Wadden­eilanden is er een commissie die de diensten organiseert. De eerste samenkomsten waren ooit een initiatief van een gemeentelid van de toenmalige vrijgemaakte kerk in Holwerd die op Ameland woonde. Hij begon samen met een aantal vaste vakantiegasten met het organiseren van deze samenkomsten.

Oepie Haitsma uit Holwerd, oud-voorzitter van de commissie, herinnert zich hoe zijn vader af en toe op zaterdagavond naar het eiland afreisde om daar voor te gaan. „Mijn vader heeft, net als veel andere ouderlingen van die gemeente, geregeld preek gelezen op het eiland.” Haitsma zegt dat er op het hoogtepunt zelfs dubbele diensten werden gehouden en dat er samenkomsten op verschillende plaatsen waren. „De groep vakantiegasten was zo groot dat er in het kerkgebouw dat werd gehuurd niet genoeg plaats was.”

Dat is anno 2016 allemaal voorbij, want er worden alleen nog in Nes diensten gehouden. Volgens Haitsma is de vaste groep vakantie­gasten flink afgenomen en neemt de animo voor de samenkomsten onder jongeren af. „Het heeft ook te maken met het feit dat steeds minder mensen een vaste caravan of een huisje op het eiland hebben. Het eiland wordt steeds duurder.”

De koster van de kerk De vermaning, waar de diensten worden gehouden, spreekt zijn verbazing uit over de diversiteit van het gezelschap dat de zomerdiensten bezoekt. „Het is bijzonder hoeveel jongeren de samenkomsten van de vrijgemaakten bezoeken in vergelijking met onze diensten van de federatie van de doopsgezinde gemeente en de gereformeerde kerk op Ameland.”

Schiermonnikoog

Sinds 2012 worden er op Schiermonnikoog geen diensten meer georganiseerd door de gereformeerd kerk vrijgemaakt. Ruim vijftig jaar geleden werd met de samenkomsten begonnen en die trokken soms wel 300 bezoekers. In 2012 ging het nog om hoogstens dertig mensen. De opbrengst van de collecte dekte daardoor de onkosten niet meer. De protestante gemeente Schiermonnikoog heeft wel speciaal aandacht voor vakantiegasten. Los van de reguliere diensten zijn er ook door de week momenten om samen te komen in kerkgebouw Got Tjark. Ds. N. van Rijswijk, predikant van deze gemeente, spreekt van middag­pauzediensten. „Hier kunnen mensen even op adem te komen. Op veel plaatsen in de wereld heeft het middaggebed plaats, een moment om tot bezinning te komen, om helder te krijgen wie we mogen zijn in Gods ogen, om zo gesterkt terug te keren naar het werk of naar de rust van de vakantiedag.”

Naast deze middagpauze­diensten worden er ook zomerzondag­avondvieringen op Schiermonnik­oog georganiseerd.

>>kerkpleintexel.nl

>>vlieland.net/informatie/kerkdiensten

>>kerkenopterschelling.nl

>>gkvnoordfriesland.nl/index.php/diensten/samenkomsten-ameland

>>kerkschiermonnikoog.nl/kerken.html