Onverwacht, althans voor de buitenwereld, is de Nederlandse arts Arjan Erkel toch vrijgekomen. Na twintig maanden vastgezeten te hebben in Dagestan arriveerde hij gisteren ongedeerd in zijn ouderlijke woonplaats. Zowel God als de paashaas dankte hij voor zijn veilige terugkeer. Een droevige combinatie.Wellicht dat velen in zijn omgeving niet meer op zijn terugkeer hadden gerekend. De Tsjetsjeense oorlog wordt van beide zijden met grote wreedheid gevoerd. Een mensenleven meer of minder telt daarbij niet.

Hoe de vrijlating precies in zijn werk is gegaan, is nog niet duidelijk en wellicht wordt dat nooit helemaal opgehelderd. De grote vraag is met name of er losgeld betaald is en hoeveel.

Voor criminele organisaties is alleen de hoogte van het losgeld van belang, voor politieke strijdgroepen gaat het ook en soms zelfs uitsluitend om de publiciteit die een ontvoerde buitenlander oplevert. De zaak waarvoor men strijdt krijgt dan immers breed aandacht, zeker in het land van de ontvoerde. Bovendien betekent zo’n ontvoering voor de machthebber waarmee men in oorlog is duidelijk gezichtsverlies.

Vandaar ook de huidige golf van ontvoeringen in Irak. Daarmee maken de opstandelingen duidelijk dat de Amerikanen het land helemaal niet onder controle hebben. Allerlei wederopbouwprojecten waarbij buitenlanders worden ingezet, stagneren hierdoor. Bovendien worden landen zoals Japan onder druk gezet om hun troepen terug te trekken.

Artsen zonder Grenzen, waarvoor Arjan Erkel in het Kaukasische oorlogsgebied werkzaam was, geldt over heel de wereld als een onpartijdige organisatie die in allerlei rampgebieden nuttig werk doet. Je meldt je daar niet voor aan als je vooral op zoek bent naar een goedbetaalde baan. Hoogstens dat een zekere avontuurlijkheid in de keuze voor dit werk een rol speelt. Maar die instelling kan ook geen kwaad als je gegijzeld wordt.

Tussen Artsen zonder Grenzen enerzijds en de Nederlandse overheid en de familie Erkel anderzijds ontstond de afgelopen maanden onenigheid over de te volgen tactiek. Buitenlandse Zaken bleef het zoeken in de stille diplomatie, Artsen zonder Grenzen zocht meer de publiciteit. Wat in de gegeven omstandigheden het meest effectief is, is niet altijd zo makkelijk in te schatten en ook achteraf is het niet altijd eenvoudig te reconstrueren welke factoren nu bijgedragen hebben tot de vrijlating.

In ieder geval moet men terughoudend zijn met het bieden van tegenprestaties. En als die al betaald zijn, moet men daarover zwijgen. Ook al krijgt men zijn gijzelaar makkelijker terug door een knieval te doen en grof geld te bieden, de kans op nieuwe gijzelnemingen wordt daardoor alleen maar vergroot. Gijzelingen blijken dan immers een fantastisch instrument om financiën en publiciteit los te krijgen.

Overigens kan men zich goed voorstellen dat de familieleden van de gijzelaar welhaast tot alles bereid zijn. Zij verkeren in een martelende onzekerheid. Bovendien geldt dat naarmate de gijzeling langer duurt, de kans des te groter is dat iemands leven daardoor blijvend getekend wordt. Het is niet niks om maandenlang in volstrekte afzondering te moeten leven en dagelijks de dood onder ogen te zien.