Bijbel komt van hoogste Overheid
Regelmatig botst wat de Bijbel zegt met overtuigingen in onze samenleving. Waarom mogen alleen (goede) mannen dienen in ambten en moeten vrouwen zwijgen in de gemeente? Theologen verwijzen naar zulke passages als ”texts of terror”, Bijbelteksten die ons herinneren aan de duistere geschiedenis van het christendom. Past de Bijbel wel bij onze samenleving?
JA
Vrouwen hebben in de Bijbel inderdaad niet dezelfde rol als mannen. Een tekst waarin dat goed tot uitdrukking komt is 1 Timotheüs 2:10-15. De apostel Paulus zegt daar onder meer dat vrouwen geen onderwijs mogen geven in de gemeente en dat ze onderdanig moeten zijn aan hun mannen.
Onlangs inventariseerde ik wat mijn Zuid-Afrikaanse collega’s daar de afgelopen paar jaren over geschreven hebben. Dat was niet veel goeds. Van de tekst bleef in de meeste gevallen niets heel. De overtuiging heerst dat we de Bijbel moeten lezen in het licht van de maatschappelijke en politieke overtuigingen van onze eigen tijd. Wat daar niet bij past, moeten we schrappen of herinterpreteren. De tekst uit 1 Timotheüs is een zwarte bladzijde uit ons christelijke verleden. Vrouwen zijn te lang overheerst, achtergesteld en uitgebuit.
Geweld tegen vrouwen is inderdaad een ernstig probleem op het Afrikaanse continent – en elders. Een docent in Zimbabwe schreef dat dergelijke teksten een struikelblok zijn in de strijd tegen aids en seksueel misbruik en onderdrukking van vrouwen bevorderen. Alle problemen zouden vanzelf opgelost worden als vrouwen meer rechten en macht krijgen in kerk en samenleving.
De politiek, media en het onderwijs hebben de afgelopen vijftig jaar onophoudelijk gepreekt dat geslacht en ras geen verschil mogen maken. Dat was een nieuwe fase in de ontwikkeling van het liberale gedachtegoed. Na de Franse Revolutie duurde het meer dan honderd jaar voordat de gelijkheidsideologie ook een beetje op vrouwen van toepassing werd geacht. Broederschap gold aanvankelijk ook niet voor zwarte slaven en in België, bijvoorbeeld, kregen vrouwen pas in 1948 stemrecht.
Ook theologen worden beïnvloed door de tijdgeest. In Zuid-Afrika ligt bovendien de apartheid nog vers in het geheugen. Onderscheiden rollen voor mannen en vrouwen worden algauw gezien als discriminatie. Behalve als het gaat om het nationale voetbal- of rugbyteam natuurlijk.
NEE
Overtuigingen gaan en komen, maar christenen belijden een hoger gezag dan de aardse regering of de heersende mening in een samenleving. De Romeinse keizers vonden dat politiek incorrect. Christenen werden daarom vervolgd. Toch vonden de apostelen het belangrijk om Gode meer gehoorzaam te zijn dan mensen (Hand. 5:29). Christus is alle macht gegeven in hemel en op aarde. De belangrijkste overweging was of iets politiek correct was in theocratische zin. Met andere woorden: Wat denkt God ervan? Aan Hem is iedereen immers verantwoording schuldig.
De Bijbel koppelt het leer- en heersverbod voor vrouwen niet aan culturele factoren of tijdelijke omstandigheden. Paulus baseert het regelrecht op Gods bedoeling met de schepping zoals die in Genesis beschreven wordt en de gebeurtenissen die leidden tot de zondeval (1 Tim. 2:13-14). Ook de Bijbelse leer dat de man het hoofd is van de vrouw is gebaseerd op zo’n onveranderlijke factor: het Hoofd zijn van Christus over Zijn kerk (Ef. 5:22-24).
Het gaat om oude geestelijke spelregels, om harmonie met Gods schepping en met Christus Zelf. Mannen die hun vrouw niet met respect en liefde behandelen, verstoren die harmonie. Vrouwen die niet onderdanig zijn aan hun man evenzeer. Het gaat om onderscheiden functies in Gods Koninkrijk, wat niet betekent dat vrouwen slechter of minder belangrijk zijn dan mannen. Iedereen is op dezelfde manier aan Christus verbonden (Gal. 3:28), maar Gods rol voor vrouwen is een andere dan die voor mannen. Publiek onderwijs in de gemeente past daarbij niet, onderricht aan andere vrouwen wel (Tit. 2:4-5).
God dienen op je eigen manier is door de eeuwen heen een verzoeking geweest. De eerste moord in de wereldgeschiedenis had direct te maken met eigengereide eredienst (Gen. 4:3-8). Later volgt het refrein over de zonde van koning Jerobeam de zoon van Nebath (bijvoorbeeld 1 Kon. 15), die God om politieke redenen op zijn eigen manier wilde vereren. God wil echter gediend worden op Zijn manier, en niet met onze goede bedoelingen (2 Sam. 6:7).
DUS
De Bijbel is ”politiek correct” in het licht van onze hemelse Overheid. Op het punt van man-vrouwverhoudingen is er een groot spanningsveld tussen de Schrift en de in westerse samenlevingen heersende neoliberale ideologie. Dat geeft een worsteling tussen ons eigen ik, de tijdgeest en het Woord van God. Wie echter vertrouwt dat God liefde is, mag deze worsteling met vertrouwen aangaan.
Prof. dr. B. A. Zuiddam, nieuwtestamenticus en classicus