JA

Dawkins heeft gelijk dat eigenlijk niemand de bewering over zo’n rondvliegende theepot serieus neemt. Ik geef hem ook zonder meer gelijk dat ten aanzien van de theepot het agnosticisme een heel wankele positie is. Er is veel meer reden om ervan uit te gaan dat er geen theepot in een baan door het heelal rondvliegt.

Ook als er een hele traditie zou bestaan van mensen die in een oud boek lezen over de rondvliegende theepot en daarin hun kinderen onderwijzen, zou dat de geloofwaardigheid van de rondvliegende theepot op geen enkele manier vergroten. Dawkins heeft gelijk dat we ons nuchtere verstand moeten gebruiken en dat we in dit geval de bewijslast moeten leggen bij degenen die beweren dat er zo’n rondvliegende theepot bestaat.

NEE

Ik maak echter bezwaar tegen de vergelijking die Dawkins maakt tussen het geloof in de rondvliegende theepot en het geloof in God. Deze overtuigingen zijn namelijk op geen enkele manier met elkaar te vergelijken. Immers, de theepot is een heel klein onderdeeltje van deze oneindige kosmos, terwijl het begrip van God inhoudt dat Hij groter is dan deze oneindige kosmos. God is niet alleen groter dan het oneindige heelal, maar Hij is van een andere orde dan deze kosmos. Terwijl de theepot tot de orde van het hier en het nu behoort.

Dit betekent dat het bestaan van een rondvliegende theepot is aan te tonen. We hoeven niet buiten onszelf en buiten onze kosmische orde te treden om de theepot te kunnen waarnemen. Het geloof in God stelt echter dat God buiten onze kosmische orde valt. Daarom valt Hij niet met wetenschappelijke instrumenten waar te nemen.

God zou geen God zijn als Hij gemeten kan worden met meetapparatuur die we voor allerlei voorwerpen en verschijnselen in deze kosmos gebruiken. Een God die we op normale wijze zouden kunnen waarnemen, zou juist niet de God zijn Die we op grond van het geloof in God zouden vermoeden.

Daar komt in de tweede plaats bij dat een theepot meer of minder in het heelal geen enkel verschil uitmaakt voor het bestaan en het functioneren van het heelal. Zo is het echter niet met God. Als er geen God zou zijn, zou er geen heelal zijn. Voor onze werkelijkheid maakt het dus een heel groot verschil uit of God wel of niet bestaat.

Ten diepste voelt Dawkins dit ook aan. Immers, niemand ligt er wakker van als er mensen in een rondvliegende theepot geloven. Maar zo behandelt Dawkins het geloof in God niet. Zijn boek biedt een keur aan argumenten om alle gelovigen van dit ‘kwaad’ te genezen. Waarom zo’n verzet tegen een –in uw ogen– dwaas geloof in God als het van de orde van het theepotgeloof zou zijn, meneer Dawkins?

In de derde plaats, Dawkins laat het voorkomen of er even weinig voor het geloof in God te zeggen is als voor het geloof in de theepot. Dat is nu juist de vraag. Er zijn tal van aanwijzingen die het helemaal niet onwaarschijnlijk maken dat er een Schepper bestaat. Integendeel, ze maken het bestaan van God juist heel aannemelijk.

Is het niet heel waarschijnlijk dat er Iemand als ”eerste oorzaak” voor dit heelal garant staat? Is het gegeven dat tal van constanten in dit heelal zo buitengewoon nauwkeurig zijn afgesteld geen aanwijzing dat Iemand dit prachtige geheel heeft ontworpen? Is de inhoud van het christelijke geloof niet zo onvoorstelbaar dat niemand dat heeft kunnen bedenken?

We moeten het daarom omdraaien: de ongelooflijkheid van de theepot is een reden om niet in de theepot te geloven. Maar de ongelooflijkheid van het Evangelie is een aanwijzing dat er een ‘Brein’ boven het heelal staat dat onze inzichten ver overstijgt.

DUS

De redenering van Dawkins dat het geloof in God even onwaarschijnlijk is als het geloof in een rondvliegende theepot, is een waardeloos argument om het geloof in God te ondergraven. We liggen daar net zo min wakker van als van een mogelijk geloof in een kosmische theepot. De kracht van dit argument is derhalve meer retorisch dan inhoudelijk. Bovendien keert dit argument zich tegen Dawkins. Het begrip van God dat geen mens kan bedenken, maakt het bestaan van deze God heel waarschijnlijk.

prof. dr. J. van Vlastuin, hoogleraar theologie en spiritualiteit van het gereformeerd protestantisme aan de Vrije Universiteit.