„Ik hoop echt dat we de nominatie mogen doorzetten”, zucht beheerder Géke Beek van Beth Haim, Huis des Levens, zoals de Portugees-Israëlietische begraafplaats heet. „Krijgt Beth Haim de status van beschermd erfgoed, dan zal de begraafplaats in bredere kring bekend raken als bezienswaardigheid. Voor ons is dat belangrijk. We zijn voor een groot deel aangewezen op donaties en giften van bijvoorbeeld bezoekers. Vrijwel alle overheden hebben hun subsidies afgebouwd.”

Op de begraafplaats, ruim 4 hectare groot, werden recent paden aangelegd en bankjes geplaatst. Terwijl het bestuur beraadslaagde over de volgende fase van de opknapbeurt meldde zich opeens het bestuur van de Portugees-Israëlietische begraafplaats in Hamburg. Zij hadden al een aantal jaren een aanvraag voor plaatsing op de Werelderfgoedlijst in voorbereiding, vertelt Beek.

Door samen met Nederland op te trekken, wilde Duitsland er een transnationale aanvraag van maken om zo de kans op een nominatie te vergroten. Een voordracht doen bij Unesco, de VN-organisatie die de Werelderfgoedlijst beheert, geldt echter als een prestigekwestie. De afgelopen maanden liet minister Bussemaker dan ook grondig in kaart brengen of de voordracht kans van slagen heeft. Haar adviseurs hebben eind vorige maand rapport uitgebracht. Deze week hakt Bussemaker de knoop door.

Redenen voor Unesco om positief te oordelen als het tot een officiële voordracht komt, zijn er volgens Beek te over. „Onze begraafplaats en die in Hamburg beschermen de zeer unieke Sefardische grafcultuur uit de zeventiende eeuw.” Ze legt uit: „De Joden die hier sinds 1614 begraven liggen, zijn ooit uit Portugal en Spanje naar Nederland gevlucht. Om die reden worden ze ook wel Sefardische Joden genoemd. De stenen op hun graven brengen vier eeuwen grafcultuur in beeld. Op de oudste stenen kun je tal van afbeeldingen aantreffen, variërend van een zandloper tot een doodshoofd of een omgehakte boom, maar ook Bijbelse taferelen en beeltenissen van mensen zijn niet uitzonderlijk. Daaraan kun je zien dat de eerste generatie meer katholiek dan Joods was. De Joodse regel om op graven geen mensen af te beelden, had voor hen geen zeggingskracht. Later won dat voorschrift wel aan betekenis.”

Wandelend over de begraafplaatst ontpopt Beek zich als een expert met oog voor detail. Ze staat stil bij het graf van opperrabbijn Chacham Jacob de Aharon Sasportas. Orthodoxe Joden uit de hele wereld komen naar Ouderkerk om bij zijn zerk gebeden op te zeggen. Even later wijst ze op het eerste grafje dat op Beth Haïm werd gedolven, voor een jongetje. Vertaald luidt de tekst op zijn steen: „Op deze plaats heb ik mij onder het stof gewenteld. Met mij is dit Huis des levens ingewijd.”

Het parcours naar een plek op de Werelderfgoedlijst is lang en zwaar, stelt Beek. „Maar als Bussemaker oordeelt dat het haalbaar is, moet het te doen zijn. Aan ons zal het niet liggen als de voordracht in de eindfase onverhoopt toch strandt bij het Werelderfgoedcomité.”

Bekijk de video hier

Zo komt erfgoed op lijst Unesco

APELDOORN (RD). Landen die erfgoed willen voordragen voor de Werelderfgoedlijst moeten een dik nominatiedossier aanbieden aan het Werelderfgoedcentrum in Parijs. Hier gaan jaren van voorbereiding aan vooraf. Zo moet het land aantonen dat het erfgoed bijzondere universele waarde heeft. Het Werelderfgoedcentrum legt de voordracht voor aan zijn vaste adviesorganen; de Icomos voor culturele erfgoederen en de IUCN voor de natuurlijke. Adviseren die positief, dan is het laatste woord aan het Wereldgoedcomité; een bestuur van 21, steeds roulerende landen die zijn aangesloten bij het Unescoverdrag.