Olie en gas raken op. Aantrekkelijke alternatieven ontwikkelen zich in een rap tempo. We gaan naar een situatie toe waarin we als consument zelf kunnen kiezen hoe onze energie wordt opgewekt en door wie. Daarnaast krijgen we meer controle over de kosten, mits we bereid zijn onze energie­consumptie aan te passen aan het energieaanbod. Dát bepaalt of je straks een torenhoge energie­rekening hebt of vrijwel niets meer betaalt voor energie.

Het aanbod van duurzaam opgewekte energie is de laatste jaren fors toegenomen. Die ontwikkeling zal doorzetten, gezien de klimaatdoelstellingen van de regering en de wereldwijde afspraken die vorig jaar in Parijs zijn gemaakt. In de Arabische olielanden produceren ze inmiddels goedkoper elektriciteit uit zonne-energie dan uit fossiele brandstoffen. Waarom zouden ze daar nog investeren in het opwekken van fossiele elektriciteit?

Opslag

De duurzame energiemarkt brengt een belangrijke verandering mee in aanbod en gebruik van energie. Het aanbod van energie zal per seizoen, per week en zelfs gedurende de dag wisselen. Als de zon lekker schijnt, wekken we veel zonne-energie op. Als er een mooi briesje staat, wekken we veel windenergie op. Terwijl de hoeveelheid opgewekte energie voortdurend fluctueert, zal de leverancier van elektriciteit wel het hele jaar door een constante hoeveelheid energie moeten kunnen aanbieden om in de energievraag te voorzien.

Ook aan de vraagkant zijn er schommelingen: het opstarten van bedrijven in de ochtend vergt meer energie dan er later op de dag nodig is, als de zaak eenmaal draait. Dit geldt ook voor het ’s ochtends opwarmen van huizen en kantoren.

De uitdaging voor de toekomst is dat we elektriciteit nog niet zo goed kunnen opslaan, terwijl er wel vaker situaties met overschotten en tekorten zullen ontstaan. Zelfs overdag kan dat fluctueren. Afgelopen maand nog had Duitsland te maken met een negatieve ”baseload”, de gemiddelde energie­prijs gemeten over 24 uur. De energieprijs was op een gegeven moment op 8 mei enige tijd -130 euro per MWh. Omdat grootschalige opslag van stroom nog nauwelijks mogelijk is, daalt de elektriciteitsprijs als er te veel energie is. Soms zelfs tot in het negatieve, met name als er een lage vraag is. Dat leidt tot fluctuaties in de elektriciteits­prijzen.

Op dit moment hebben alleen grootverbruikers in Duitsland met deze fluctuatie te maken. Door de toename van het aanbod van duurzame energie in de komende jaren geldt deze fluctuatie ook voor groot- en middenverbruikers in Nederland. Door afschaffing van de salderings­regeling krijgen zelfs kleinverbruikers met een wisselende elektriciteitsprijs te maken.

Dit heeft tot gevolg dat we van vaste prijzen voor onze energie naar prijsfluctuaties per dag en zelfs tijdstipafhankelijke energie­prijzen gaan. Op een sombere ochtend met weinig wind is het aanbod van zonne- en windenergie laag. Als de vraag op dat moment groot is, zal de prijs van energie stijgen. Niet volgende week of volgende maand, maar direct.

Uitdaging

Slim omgaan met energie levert geld op. De uitdaging is om de piekvragen van energie zo slim mogelijk af te stemmen op het aanbod van ‘gewone’ en duurzame energie. Niet alleen ten aanzien van het energieverbruik, maar juist ook door te kijken op welke momenten je energie slim in kunt kopen.

Is de energie ’s morgens duur? Waarom niet ’s nachts de elektrische vloerverwarming aan en tegen de ochtend een paar uur uit? Kunnen we de aan- en afvoer van bijvoorbeeld goederen uit koelhuizen sturen op basis van de prijsfluctuaties van energie? Op dure momenten gaan de koel­huizen dicht en houden we de koelte binnen. Daalt de energieprijs weer? Dan starten we de aan- en afvoer van goederen weer op. Of we koelen de koelcel in daluren extra af, zodat er marge is om deze in de piekuren weer iets op te laten warmen.

We staan voor een keuze. Blijven we gewoon doen waar we op enig moment zin in hebben, zonder acht te slaan op de energieprijzen, dan zal de rekening ons gedrag volgen: energie wordt heel duur. We kunnen ook onze energieconsumptie afstemmen op de momenten dat de energie goedkoop is: dan bespaar je geld, wordt energie gratis of gaat ze zelfs geld opleveren (de consument als producent).

Energiesiësta’s

Voor zowel particulieren als organisaties wordt het binnen afzienbare tijd lucratief om te anticiperen op wisselende energietarieven en niet meer afhankelijk te zijn van één vaste energieleverancier met eenheidsprijzen. De energiesiësta’s komen eraan: op bepaalde momenten van de dag, als de energieprijs hoog is, de energieconsumptie sterk beperken.

Energiegebruikers hebben er veel baat bij om een flexibel en efficiënt energiegebruik na te streven, afgestemd op het aanbod van het moment. Bijvoorbeeld door activiteiten met een hoog energieverbruik plannen als de energie goedkoop is. Of door de eigen opgewekte energie op dure momenten te koop aan te bieden. Die momenten aan zien komen en daarnaar handelen, zal bedrijven een flinke kosten­besparing opleveren. Bedrijven die hierin achterblijven, prijzen zichzelf uiteindelijk uit de markt.

De auteurs werken als consultant bij advies- en ingenieursbureau Tauw.