Louise is 61, ze woont alleen, haar geliefde Frederik leeft niet meer. Ze leest de krant en boeken en soms danst ze op een liedje in de keuken. Ze denkt erover na hoe lang het zal duren voor ze haar zullen vinden als ze ooit gestorven is. Ze denkt over veel meer dingen na. „Misschien was dat wel echte eenzaamheid, meer nog dan geen mensen zien: eigen gedachten die niet worden tegengesproken.” Die zin is tegelijk het motto boven dit hoofdstuk: de vijftien korte verhalen in ”Gij nu” hebben zinnetjes als hoofdstuktitel.

Het zijn die losse zinnen waardoor je gaat houden van de verhalen van Griet Op de Beeck. Zoals: „Twee tranen huilde ze, om die kerel die ze nooit had gekend, en om zichzelf misschien, al hoopte ze van niet, want zelfmedelijden, daar was ze tegen.” Al de aantallen die in het verhaal over Louise worden genoemd onderstrepen trouwens haar stille leven: ze begint aan een roman en leest vijf bladzijden, en later honderdtweeëntwintig en daarna nog vierendertig. De boodschap achter op de vierde anonieme kaart die ze krijgt leest ze zeven keer.

Relaties

”Gij nu” is het derde boek van de Vlaamse schrijfster Griet Op de Beeck (1973). Haar debuut, ”Vele hemels boven de zevende” (2013), werd een bestseller, net als haar tweede boek, ”Kom hier dat ik u kus” (2014). Van die romans werden er ruim 400.000 verkocht.

Haar verhalen –over gewone mensen, pijn en dromen, vergissingen en hoop, liefde en teleurstellingen– raken lezers. Ze zouden zelfs levens veranderen – ongeveer het grootste compliment voor een schrijver. In verschillende interviews vertelt Op de Beeck daarover.

„Ik heb reacties gekregen van mannen en vrouwen die na het lezen oude liefdes zijn gaan opzoeken, die uit verstikkende relaties zijn gestapt waar ze al te lang in vastzaten, die besloten om in therapie te gaan, die vonden dat ze dan toch maar eens dat gesprek met hun vader of moeder moesten aangaan”, zei ze in 2014 in De Morgen. In andere gesprekken vertelde ze gloedvol over de maakbaarheid van het leven: daar gelooft Op de Beeck in. „Je moet wel geloven dat je iets aan je geluk kunt doen” (de Volkskrant, 2013). „Ik had hier niet met jullie gezeten als de mens niet maakbaar was geweest, zo simpel is het. Maar je moet wel echt willen en durven veranderen” (NRC Handelsblad, 2015). „Ik geloof ongelooflijk sterk in de maakbaarheid van de mens. In je jeugd wordt weliswaar de blauwdruk gelegd voor alles. Maar je kunt wel aan je lot ontsnappen” (De Morgen, 2016). Andere kernwoorden voor Op de Beeck zijn eerlijkheid en de rol van de kunst daarin, en durven.

Tristesse

Ondanks alles wat de schrijfster in meeslepend Vlaams over haar visie kan zeggen blijft het woord maakbaarheid niet zo hangen bij mij, na het lezen van haar drie boeken. (Een schrijver kan uitleggen wat hij wil, maar verhalen gaan vooral hun eigen gang, en het blijft wonderbaarlijk hoe verschillend zinnen kunnen landen bij lezers.) Twee andere kenmerkende woorden van Op de Beeck blijven mij bijvoorbeeld meer bij: tristesse en miserie.

De mensen en gebeurtenissen in ”Gij nu”, dat gelukkig strakker van vorm is dan ”Kom hier dat ik u kus”, boeien. Maar ook dit boek liet mij een tikje treurig achter; mensen zijn eenzaam en verdwalen, moedig, dat ook, maar waarom doet Louise die deur niet sneller open als de oude aanbidder aanbelt? Na die romantische reeks kaarten en de hoop die oplaaide? Hoezo maakbaar, het leven? Ik weet het niet. Maar hier had het enigszins gekund hoor. Gewoon opendoen die deur.

Ommetje

Het verhaal over Louise doet me denken aan ”Louisito” (2008) van Susanna Tamaro (1957), een Italiaanse schrijfster die af en toe een fantastisch boek schrijft. Zoals ”De stem van je hart” (1994), waarmee ze wereldberoemd werd en waarvan meer dan 9 miljoen exemplaren zijn verkocht.

”Louisito”, een kleine roman van 126 pagina’s, gaat ook over een oudere vrouw die alleen woont, veel nadenkt, terugdenkt, en mensen kwijtgeraakt is, soms terwijl ze nog leven. Net als Louise doet Anselma haar bescheiden boodschappen voor één persoon in de supermarkt. Wortels, appels, rijst. Ook zij denkt vooruit: „Hoe zou ze nog kunnen leven in een huis waar verbittering en droefheid haar enige trouwe metgezellen waren? Uiteindelijk zouden ze er ook nog in slagen om haar een bejaardenverzorgster op te dringen, en zo zou ze haar tijd dan doorbrengen met een groentesoepje uit een pakje en een ommetje rond het gebouw aan een onbekende arm, tot grote voldoening van haar kinderen die eindelijk gerust konden zijn.”

Wat bij Louisa de anonieme kaarten in de brievenbus zijn, is een onooglijk hoopje veren voor Anselma: liefde komt om het hoekje kijken bij een oud en eenzaam hart en verdwijnt weer. Beide verhalen zijn diep en echt. Alleen durft Tamaro, uiteindelijk, de hoop toe te laten. „Wat waren de plannen van de hemel? Daarvan begreep ze al veel te lang niets meer.” En dan verschijnt er een regenboog, waarvan een flintertje overblijft, dat, als het dichterbij komt, de kwijtgeraakte papagaai blijkt te zijn die ”krauw” zegt.

Als je de andere verhalen van Tamaro leest, weet je dat ze geen cliché­oplossingen geeft, geen gemakkelijke eindes bedenkt, en durft te schrijven over de uitbuiting van mensen en over vluchtelingen, net als Op de Beeck. Tamaro kan dat zonder de vloeken en de expliciet beschreven seks, en het maakt haar verhalen alleen maar sterker. Terwijl Op de Beeck het toe nu toe houdt bij de breedte en de diepte van het leven, durft Tamaro ook de hemel erbij te betrekken, genade komt in zicht, en daarop hopen is pas echt durven.

Boekgegevens

”Gij nu”, Griet Op de Beeck; uitg. Prometheus, Amsterdam, 2016; ISBN 978 90 446 2935 4; 288 blz.; € 19,95.