. De activiteiten met betrekking tot opvoedingsondersteuning nemen de laatste jaren toe. Opvoeden wordt in onze tijd kennelijk steeds moeilijker en ouders stellen zichzelf steeds meer vragen vanwege de ontwikkelingen thuis en op school; meer of minder zorgelijke en soms ook trieste situaties vanwege de ervaren onzekerheid en het gevoel te falen; uiteindelijk zelfs uitzichtloosheid.

De behoefte onder ouders om buitenshuis over de opvoedingssituatie te praten is groeiende. Dit blijkt uit individuele gesprekken met ouders over specifieke problemen van hun kind op school en thuis en ook uit groepsbijeenkomsten van ouders over opvoedingsondersteuning. Deze activiteiten kunnen veel bijdragen aan verbetering.

Maar om nu de term opvoedingscursussen te gebruiken… Er zijn inmiddels al heel wat ”cursussen” in omloop. Prof. Doek zei eerder in deze krant: „In ons land gaan we uit van de opvatting: Als je kinderen kunt verwekken kun je ze ook opvoeden. Dat is een rare gedachte. Wil je in Nederland in een auto kunnen rondrijden, dan moet je eerst veel geld neertellen om rijvaardigheid te leren. Als het over opvoeding van kinderen gaat, dan redeneren we ineens heel anders. Dan denken we dat die vaardigheid van nature in ons zit. In de meeste gevallen verloopt de opvoeding inderdaad aardig, maar vaak gaat het ook mis.”

Ik heb een iets andere kijk op het begrip ”opvoedingscursus”: het denken in vaardigheden en een eventuele certificering van een cursus (rijbewijs). Ik kan me overigens goed voorstellen dat Doek tot een dergelijke omschrijving komt, gezien zijn werkervaringen (hoogleraar familie- en jeugdrecht).

Deze omschrijvingen doen echter tekort aan de ons ingeschapen ouderliefde: prachtige gaven van onze Schepper, die ouders van nature ontvangen. Wie daar niet van uitgaat zou God tekortdoen, wanneer hij Hem niet voor deze gaven zou erkennen. De Bijbel maakt hiervan ook gewag en gebruikt deze natuurlijke ouderliefde zelfs als een opstapje om iets te zeggen over de liefde van God: Jesaja 49 : 15, „Kan ook een vrouw haar zuigeling vergeten…”, en Matth. 7: 9-12: „…Indien dan gij die boos zijt, weet uw kinderen goede gaven te geven…”

Ouderliefde heeft heel veel moois in zich: wijsheid, begrip, respect, liefdevol waarnemen en levenservaring. Vanwege deze gaven kunnen ouders daadwerkelijk ook verantwoordelijkheid dragen voor hun kind en juist vanwege deze gaven doet het ouders zo’n pijn wanneer het met de ontwikkeling van hun kind niet geheel goed gaat.

Hoe moeilijk ’onze tijd’ de opvoeding ook maakt, de genoemde bron van ouderliefde is in principe toereikend om kinderen op te voeden. Daar zijn prachtige voorbeelden te zien.

Opvoedingsproblemen ontstaan daar waar ouders deze rijke bron van ouderliefde -die ze wel bezitten- vanwege eigen emoties niet meer kunnen aanraken. Drie voorbeelden. Een kind van 13 stelt moeilijke vragen waar de ouder eigenlijk geen antwoord op weet; dus zegt die ouder tegen zijn kind dat hij niet zo moeilijk moet doen. Of, een kind is bang om te falen. Dat had die ouder vroeger ook; dus zegt die ouder tegen het kind: Stel je niet aan. Of, een ouder kan het drukbezette leven net aan. Als de kinderen zich niet voorbeeldig gedragen is die ouder uit zijn evenwicht. Dus moeten ze rustig blijven.

Als ouders vanwege emotionele blokkades beperkingen ondervinden in hun opvoedingstaak, ervaren ze pijn en verdriet! Daarvan zijn voorbeelden te over. Soms zijn ouders schijnbaar onverschillig, maar pijn kun je ook verdringen. Ouderliefde is bijzonder sterk.

Opvoedingsondersteuning bestaat niet in de eerste plaats uit het aanleren van vaardigheden. Zoiets als: Neem maar plaats achter het stuur. Dit is het gaspedaal. Probeer nu eens weg te rijden. Alsof je met de pupil bij ’nul’ moet beginnen. Dat getuigt van weinig respect voor de ouderliefde als scheppingsgave en de ouder als medemens.

Opvoedingsondersteuning bestaat wel in de eerste plaats uit het helpen bewust worden: Wat zit erachter dat mijn kind zich zo gedraagt? Hoe voelt mijn kind zich? Waar heeft mijn kind behoefte aan? Hoe ben ik gewend daarop te reageren? Hoe kan ik dat bij mezelf veranderen? Waarom valt het me zo moeilijk om dit te veranderen?

Daarbij hebben ouders behoefte aan begrip, respect, vertrouwen, bevestiging, naastenliefde. Dát ondersteunt!

Daarbij kunnen uiteraard inzichten, specifieke kennis over kinderen en concrete vaardigheden tot steun zijn. Door bewustwording kunnen ouders hun eigen verantwoordelijkheden weer beter oppakken. Opvoedingsondersteuning moet bij voorkeur plaatshebben in een situatie die voor ouders veilig is; waar ouders zich begrepen voelen.

Dit is een reden te meer om die ondersteuning te bieden op basis van een gezamenlijke grondslag en identiteit. Opvoedingsondersteuning moet bij voorkeur laagdrempelig zijn: wat mooi wanneer ouders met opvoedingsvragen naar iemand toe kunnen stappen voordat er sprake is van grote problemen (of zelfs excessen). Dat kan al zo veel opluchten en de situatie helpen verbeteren. Kerkenraadsleden ervaren de opvoedingsnood dikwijls tijdens het herderlijk werk. Waarheen kunnen zij ouders verwijzen?

In de praktijk is al gebleken dat ouders bijeenkomsten met anderen en/of deskundigen als ondersteunend ervaren, ook al ervaren ze geen problemen. Ouders willen graag met anderen van gedachten wisselen of informatie inwinnen. Ze bekijken hun opvoedingssituatie dan even met een andere blik, wat op zich al verrijkend kan zijn.

School
De school kan fungeren als een eerste plaats voor laagdrempelige opvoedingsondersteuning; als een soort eerste lijn. De school kan bijvoorbeeld ouderbijeenkomsten over opvoeding organiseren en ook individuele gesprekken voeren over kinderen met problemen op school en/of thuis. Opvoedingsondersteuning voorafgaande aan de officiële hulpverlening dus.

Problemen van kinderen op school worden op die manier ook meer fundamenteel opgepakt: immers, school en ouders werken samen aan het probleem van het kind. De school kan ”ouderbeleid” tot een topic maken zodat opvoedingsondersteuning goed past binnen het geheel van het functioneren van de school.

Dit alles behoeft uiteraard samenwerking tussen verschillende instanties (wellicht ook met de onder ons bekende instituten voor hulpverlening) en ook een verkenning van subsidie- en financieringsmogelijkheden. Dit behoeft uiteraard ook een eventuele verbreding van taken door de betrokken instanties.

Zal het lukken? Opvoedingsondersteuning voorziet in een grote behoefte en ouders ondervinden er daadwerkelijk steun van; net dat steuntje waar ze even behoefte aan hebben bij al datgene wat al wél goed gaat.

De auteur is schoolbegeleider bij de Stichting Gereformeerd Schoolonderwijs te Ridderkerk.