Ik ben altijd blij als ik vliegtuigen zie en als de zon schijnt, zegt de 56-jarige Duitse Hans-Juergen Breuer. Zijn zonnebril staat recht op zijn voorhoofd en hij houdt zijn camera met telelens in de aanslag. Luchtmachtbasis Leeuwarden is tot en met 22 april erg in trek bij de vliegtuigspotter. In deze periode vindt Frisian Flag plaats: een grote internationale oefening waaraan bijna zeventig (jacht)-vliegtuigen uit België, Duitsland, Finland, Nederland, Frankrijk, Polen, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten meedoen. De training speelt zich af in het luchtruim van Nederland, Duitsland en Denemarken en is vooral gericht op het bevorderen van samenwerking tussen de verschillende piloten met het oog op grote en complexe missies.

Breuer is drie dagen in Friesland en vertelt dat hij maandagmorgen als eerste de parkeerplaats bij de spottersplek opreed. „Ik ben midden in de nacht opgestaan om vanuit Brüggen hierheen te rijden.” Hij vertelt dat hij nu 42 jaar vliegtuigspotter is en er geen genoeg van kan krijgen. „Mijn basisschool lag 6 kilometer bij een luchtmachtbasis vandaan en ik hoorde vaak vliegtuigen over komen. Op een dag ben ik naar de luchtmachtbasis gefietst en vanaf die dag ben ik steeds vaker vliegtuigen gaan spotten. Deze basis is inmiddels gesloten, maar ik ben er jarenlang bijna dagelijks geweest.”

Dynamiek

Met een grote grijns laat hij, nadat een vliegtuig is opgestegen en in de richting van de Waddenzee is gevlogen, een foto van dat vliegtuig zien. „Dit is waar het mij om gaat: de dynamiek van een opstijgend vliegtuig vastleggen. Ik houd vooral van topshots, dat zijn foto’s waarop je de vliegtuigen vanaf de bovenkant fotografeert. Er zijn ook mensen die meer van een bellyshot houden, dat zijn foto’s van de onderkant van een vliegtuig.

Het is volgens Defensie belangrijk dat vliegers uit verschillende landen samen oefenen. Zo raken ze op elkaar ingespeeld en dat is nodig want bij een echte missie werken ze ook altijd samen met een of meer coalitiepartners. Zoals bijvoorbeeld bij de huidige missie boven Irak en Oost-Syrië. Samen optreden vraagt ook om samen trainen.” De leiding in het oefengebied is in handen van het Control and Reporting Centre (CRC) en van daaruit sturen Nederlandse en Duitse gevechtsleiders de oefening aan. Ook is er een Awacs-radarvliegtuig van de NAVO-basis Geilenkirchen, die het CRC ondersteunt met radarbeelden.

Liefde voor luchtvaart

Aaron Konz is maandagmorgen vanuit Brugge naar Leeuwarden gekomen om een dag vliegtuigen te spotten. „Vorige week was ik hier ook al samen met een vriend. We hebben toen twee dagen lang de aankomst van de vliegtuigen gespot.” De 22-jarige Belg is student toegepaste architectuur en vindt het heerlijk dat hij zijn hobby totaal anders is dan zijn studie. De liefde voor de luchtvaart werd bij Konz aangewakkerd door een televisieserie over reddingshelikopters. „In eerste instantie was ik vooral gek op helikopters, maar later zijn daar de vliegtuigen bij gekomen.”

Samen met een vriend is Konz de Facebookpagina Heat and Haze Photography begonnen, waar de beste foto’s op verschijnen. Hij vertelt dat voor hem de kick zit in het feit dat het onmogelijk is om twee keer dezelfde foto te nemen. „Ik vind het vooral ook leuk om op zoek te gaan naar plekken om een vliegtuig vanuit een verrassende hoek op de foto te zetten. Maar vrienden verklaren mij weleens voor gek, dat ik zo veel moeite doe voor een paar foto’s.”

Nadat het laatste vliegtuig is opgestegen vertrekt Konz naar de andere kant van de basis bij Jelsum, om daar de vliegtuigen te kunnen zien landen. Straks zal het op deze plek leeg zijn, want de meeste spotters zullen richting de landingsbaan vertrekken. „We hebben daar vorige week een plek ontdekt waar weinig spotters staan en waar je de vliegtuigen prachtig kunt zien indraaien voor de landing. Ik hoop alleen dat het voorlopig nog een rustige plek blijft.” Hij lacht bescheiden. Of hij het ook leuk vindt op vogels te fotograferen. „Nee, bij mij moet het kunnen vliegen, maar ook een motor hebben.”

Oordopjes

Dat geldt niet voor een dertig jaar oudere landgenoot van hem, die een stukje verderop tegen zijn auto aanleunt. „Alles wat vliegt heeft mijn fascinatie. Ik ben naar Friesland afgereisd voor een paar dagen fotograferen rondom de vliegbasis, maar ga straks ook nog een paar dagen rond het Lauwersmeer foto’s maken.”

Vogels en vliegtuigen geven hem dezelfde kick. „Een vogel die vleugels uitslaat vind ik net zo tof als een vliegtuig.” Bij het afscheid nemen moet hij nog wel wat kwijt. „Ik kan niet aan de indruk ontkomen dat vogels fotograferen wel een stuk lastiger is dan vliegtuigen fotograferen.” Hij stopt de gele oordopjes weer in zijn oren.

Naast die vele mannen en enkele vrouwen met telelenzen, is er ook een aantal mensen met bescheiden compactcamera’s, IPads of smartphones. Ze komen uit de buurt of werken in de buurt en willen met eigen ogen zien waar al die mensen op af komen. Een van hen is een man uit Groningen die in Leeuwarden werkt. „Ik ben in de pauze deze kant op gegaan. Al was ik eerst aan de verkeerde kant van de basis. Maar nu ben ik op de juiste plek en voel me overrompeld door de massa mensen die hierop afkwamen en ook door al de apparatuur die ze mee hebben gebracht.” Hij kijkt mistroostig naar de smartphone in zijn eigen handen en probeert een foto te maken van een Eurofighter die opstijgt.

Desnoods nog een keer

Aan de oefening doen behalve F-16’s ook GR4 Tornado’s, Eurofighters, F-15’s, F-18’s, Mirage2000’s, Falcon DA20’s en een E-3A Awacs mee. Dagelijks gaan er twee keer vijftig toestellen de lucht in tijdens een ochtend- en een middagtraining. Een gemiddelde vlucht duurt anderhalf uur. Gelijktijdig met de oefening vanaf de basis in Leeuwarden vindt er ook een training plaats vanuit de vliegbasis in Eindhoven, aldus defensie. Vanuit Eindhoven stijgen er tankvliegtuigen op die de Frisian Flagvliegtuigen in de lucht bijtanken. Effectief samenwerken is ook dan van groot belang.

Verderop staat een 43-jarige man uit de Randstad die als arts werkzaam is bij de GGD. „Ik heb deze dag maanden geleden al vrij gepland in mijn agenda.” Voor hem is de kick niet zozeer het vastleggen van hele bijzondere vliegtuigen, want ook als die hier niet zouden zijn was hij gekomen. „Dit is zo’n grote oefening, dat je daar als spotter gewoon bij wilt zijn. Het is bijzonder, want op een normale dag mag je blij zijn als je een paar vliegtuigen ziet.” Als hij bij thuiskomst erachter komt dat er geen goede foto tussen de oogst van vandaag zit, zal hij overwegen om volgende week nog een keer te gaan. „Dat is het meer dan waard. Maar het is moeilijk om aan iemand die deze fascinatie niet heeft uit te leggen wat hier zo leuk aan is.” Hij stapt weer op zijn krukje om het laatste vliegtuig dat vandaag opstijgt recht in zijn vizier te spotten.