Kijkje in de ziel van een jihadist
Wat bezielt een terrorist die zich in Brussel in naam van de islam opblaast? Wat maakt dat hij zijn criminele carrière beëindigt en Allah wil behagen op de meest extreme manier die je kunt bedenken? Wat voor gedachten had hij? Met wie sprak hij? Was hij bang in de dagen voordat hij naar ‘Zaventem’ vertrok?
Antwoorden op dat soort vragen geven als geen ander inzicht in de ziel van de jihadist. Maar het is niet gemakkelijk die antwoorden te krijgen. De zelfmoordterrorist zelf kan het doorgaans niet meer zeggen, zijn omgeving wíl het vaak niet zeggen – voor zover ze er al iets van wist.
Niet voor niets zei terrorismedeskundige Beatrice de Graaf herhaaldelijk dat ook de wetenschap deze vragen niet bevredigend kan beantwoorden. Wie toch antwoorden wil over wat er in het hoofd van een terrorist omgaat, zei ze, kan misschien wel het beste terecht bij een roman.
Precies om die reden is het boek ”De terugkeerling” van Patrick Pouw zo interessant. Hij voert de lezer met vaste hand mee in het hoofd van een jihadist uit Utrecht. Zijn gedachten, zijn sociale omgeving, zijn gevoelens: Pouw legt het allemaal bloot.
Natuurlijk, het boek is fictief, maar de verdienste van Pouw is dat hij z’n pennenvrucht baseert op heel veel reële voorvallen in de salafistische scene in Utrecht. Pouw kent die wereld als geen ander, want tien jaar geleden draaide hij een jaar mee met de lessen van de salafistische Utrechtse imam Suhayb Salam.
Daar, achter dichtgeschilderde ramen van een Utrechts klaslokaal, leerde hij het salafistische gedachtegoed van binnenuit kennen. Hij bezocht conferenties, sliep met medeleerlingen in moskeeën en werd zo veel mogelijk één van hen.
Te enthousiast
Nu promoot het salafisme van Suhayb Salam geen aanslagen, maar –zoals dezer dagen veel vaker betoogd– de aanslagplegers bevinden zich vaak wél in salafistische kringen.
Allerlei elementen uit het eerste boek van Pouw komen dan ook terug in zijn tweede, fictieve verhaal. Hij laat nota bene zichzelf in het boek figureren, als een journalist die doel van onderzoek was „toen hij iets te lang en enthousiast in salafistische kringen rondhing.”
Pouw beschrijft geloofwaardig hoe een Nederlandse bekeerling de islam omhelst en doorslaat. Ook maakt hij duidelijk hoe een crimineeltje uit Marokkaanse kring langzaam maar zeker het licht ziet en zelfs tot de overtuiging komt dat het beter is zich op te offeren – lees: op te blazen.
Grove schrijfstijl
Wie het boek leest, snapt een stuk beter hoe het kan dat dergelijke situaties zich hier en nu voordoen in de steden van dit land.
Toch is het onmogelijk dit boek aan te raden. Dat komt vooral door de grove schrijfstijl. Pouw laat zijn hoofdpersonen de meest knetterende vloeken ontglippen. Ook op seksueel gebied schrijft hij ronduit plat.
Dat gebeurt vooral wanneer hij over zijn tweede hoofdpersoon schrijft: een AIVD’er uit Marokkaanse kring die aan lager wal is geraakt. De man vergooit zijn leven op zo ongeveer alle denkbare terreinen, met alle vuiligheid van dien, waardoor de geradicaliseerde salafist uiteindelijk haast nog sympathieker wordt dan zijn bestrijder.
Boekgegevens
”De terugkeerling”, Patrick Pouw; uitg. Lebowski, Amsterdam, 2016; ISBN 978 90 488 2962 0; 320 blz.; € 19,99.
