De Süddeutsche Zeitung kreeg gegevens van de Panamese belastingfirma Mossack Fonseca in handen. Uit de enorme berg documenten en e-mails –11,5 miljoen– die de krant deelde met tal van onderzoeksjournalisten over de hele wereld, blijkt grootschalige belastingontwijking door invloedrijke personen zoals onder anderen de minister-president van IJsland, president Poetin van Rusland en de Oekraïense president Porosjenko.

Vooral de laatste zal niet blij zijn met onthullingen dat hij een van zijn verkiezingsbeloftes niet waar gemaakt heeft. In 2014 beloofde hij namelijk een einde te maken aan de macht en de privileges van de rijken in de Oekraïne. Zijn eigen snoepfabriek, die hem miljardair maakte, zou hij verkopen. Allemaal beloften waar niets van terecht is gekomen, zo blijkt uit de Panama Papers, die inmiddels door tientallen media zijn gedeeld. En dat komt de president, op z’n zachtst gezegd, vast niet zo goed uit nu er in Nederland woensdag een referendum is over een associatieverdrag tussen de EU en de Oekraïne.

Overigens: zijn opponent Poetin komt bepaald niet beter uit de stukken naar voren. Ook de machtigste man van Rusland zou bij tal van zaken betrokken zijn waar een president ver bij weg moet blijven.

Naast deze namen zijn er in de stukken die onthuld zijn ook namen aangetroffen van tientallen anderen: premiers, presidenten, koningen en voetballers.

Voor alle duidelijkheid: het gaat hier –waarschijnlijk– niet om illegale activiteiten. De constructie wordt gebruikt om de eigenlijke eigenaren van de bedrijven te verhullen. Daardoor kunnen deze bedrijven ook gebruikt worden om vermogen af te schermen of illegale handelingen te verrichten. Maar dat hoeft niet. Officieel gaat het vooral om belastingontwijking. Dat gebeurt trouwens niet alleen in Panama, maar ook via bedrijfjes in Nederland. Door bedrijven te vestigen in landen met een voor hen gunstig belastingklimaat, ontkomen vermogende personen of bedrijven aan het betalen van belasting in het land waar ze voornamelijk hun activiteiten hebben.

Niet illegaal dus. Maar daarmee is niet gezegd dat het dus ook in morele zin akkoord is. Superrijken hebben het geld en de mogelijkheden hun adviseurs opdracht te geven om alle mogelijke mazen in de wet op te zoeken, zodat er zo min mogelijk belasting betaald hoeft te worden. ‘Normale’ mensen hebben deze mogelijkheden niet en worden dus voor het volle pond aangeslagen.

Daarbij moeten politici van landen die zich graag democratisch noemen, alleen al uit morele overwegingen verre blijven van welke vorm van belastingontwijking of -ontduiking dan ook. Je kunt namelijk niet met dezelfde hand zowel wetsvoorstellen ondertekenen als constructies die bedacht zijn om diezelfde wetten te omzeilen.