PvdA’er Jeroen Recourt kwam ruim een jaar geleden met het voorstel voor een dergelijke toets. Net als rechters vindt hij dat mensen wel perspectief moeten hebben. Levenslang gestraften kunnen nu alleen vrij komen als de minister van Justitie hun gratieverzoek inwilligt. Dat gebeurt zelden.

Coalitiegenoot VVD voelde er eerder niets voor om het huidige systeem te wijzigen. Maar Van Oosten geeft nu aan dat de partij het vonnis levenslang „toekomstbestendig” wil maken. „De praktijk is nu dat een rechter levenslang niet of nauwelijks oplegt. Dat willen we veranderen door een toetsmoment aan te brengen, maar dan wel zover mogelijk in de tijd.” De VVD wil dat wordt gekeken of iemand een ontwikkeling heeft doorgemaakt. „Zo niet, dan blijft de straf gehandhaafd. Het is dus zeker geen recht of automatisme.”

De toets moet worden uitgevoerd door een breed samengestelde commissie en ook voor de nabestaanden ziet Van Oosten een rol. Pas na zo’n toets kan wat betreft de VVD het langdurige traject beginnen waarin wordt bezien of iemand is veranderd. En pas daarna kan een verzoek om gratie volgen.

Over enige weken wordt een voorstel van staatssecretaris Klaas Dijkhoff (Veiligheid en Justitie) verwacht. Die kondigde al eerder aan dat hij met een nieuw plan komt omdat de straf niet meer opgelegd dreigt te worden na kritiek van rechters. De VVD wil dat de bewindsman daarbij ook serieus onderzoekt of de straffen voor doodslag en moord omhoog kunnen.