NEE

Van alle kanten uit de wereld komen redeneringen die bevestigen dat een dode niet tot leven komt. In de eerste plaats leert de ervaring dat doden dood zijn en dood blijven. Uitzonderingen zijn er niet, tenzij ten onrechte werd aangenomen dat iemand was overleden. Dit komt wel voor, en bewijst nog maar eens dat echte doden niet herleven.

Mensen vinden het boeiend en spannend om na te denken over doden die uit het graf opstaan. Er is zelfs een hele industrie omheen gebouwd. Films, games en documentaires over zombies, de ”living dead” en ”the undead” zijn razend populair, maar zetten de mensen op het verkeerde been, alhoewel er niets mis is met het koesteren van verlangens naar een bestaan achter de dood. Uiteindelijk is het toch een duister sprookje.

Dan zijn er nog de bijna-doodervaringen. De cardioloog Pim van Lommel heeft er enkele jaren geleden onderzoek naar gedaan en concludeert in zijn boek ”Eindeloos bewustzijn” dat het erop lijkt dat mensen echt dood kunnen zijn en toch in het leven terugkomen. Maar het is nog helemaal niet duidelijk wat dood precies is. In wetenschappelijke zin kan het zijn dat er geen levensteken meer geregistreerd wordt, terwijl het ”ik” zich nog wel van zichzelf bewust is.

Omdat de dood nog altijd een mysterie is, hoopt men een wetenschappelijk antwoord op de dood te vinden. Mensen laten zich zelfs na hun dood invriezen met de verwachting dat er technieken worden gevonden om hen weer tot leven te wekken. Maar ook al duurt het ik-bewustzijn na de dood nog voort, de verbinding van dit ”ik” met een dood lichaam dat herleeft is nog ver weg.

In elk geval is het uitgesloten dat doden zomaar, zonder technologische hulp, opstaan uit de dood. Het is juist de angst voor de dood die mensen doet fantaseren over een goddelijke ‘herrijzenis’ en die hen in de sfeer van religie en godsdienst brengt. Die existentiële angst spreekt eerlijker taal dan de kerk vaak doet.

JA

Toch leveren bovengenoemde bezwaren niet voldoende grond om de gedachte te verwerpen dat Jezus opstond uit de dood. Jezus’ opstanding is juist uniek en kent geen precedenten. Hij wordt daarom de ”Eersteling” en de ”Eerstgeborene” genoemd (1 Kor. 15:20, 23; Kol. 1:18; Openb. 1:5). Enerzijds impliceert volstrekte uniciteit het eenmalige en ongelofelijke karakter ervan, anderzijds is uniciteit een mogelijkheid die moet worden opengehouden.

Als we de mogelijkheid van opstanding vanuit de Joodse context benaderen, kan het paasverhaal van Jezus zelfs aannemelijk worden. Het verhaal van het lege graf gaat terug op veel getuigen die, gezien de omstandigheden en hun hoge moraal, hoogstwaarschijnlijk niet logen of fantaseerden.

Bovendien stond de opstanding niet op zichzelf. De gebeurtenis gaf aan dat Jezus ten onrechte was gedood. Hij was onschuldig, en daarom heeft God Hem opgewekt en verhoogd. Met andere woorden: dit is een moment van vindicatie en rehabilitatie. De onschuldige wordt openlijk in zijn gelijk gesteld, krijgt rehabilitatie en zelfs meer dan dat.

Het begrip ”rechtvaardiging” vat dit allemaal samen. Er geschiedt recht aan Jezus. Hij wordt gerechtvaardigd, en dan nog wel door God Zelf. Immers, alleen God kan een ten onrechte geëxecuteerd slachtoffer uit de dood terugbrengen.

De geschiedenis van Jezus’ dood en opstanding krijgt hiermee ook diepe betekenis. Op de vraag wat iemands dood van twintig eeuwen geleden nu nog betekent, kan gezegd worden dat Jezus de eerste veroordeelde was die God uit de dood opwekte, en dat dit feit een belofte voor de wereld inhoudt. Feiten uit het verleden bepalen wel degelijk de gang van het heden. God doet recht en Hij rechtvaardigt. Is het niet nu, dan is het later. Hij komt erop terug. Juist in tijden van groeiend onrecht en toenemende onverschilligheid biedt het paasevangelie hoop en kracht.

De bedoeling van de rechtvaardiging van Jezus is dat mensen geloven dat deze rechtvaardiging ook plaatsbekleding betekent en dat Pasen hun redding is. Uiteindelijk draait het om geloof en overgave.

DUS

Ook al hoopt de wetenschap het mysterie van dood en leven te ontcijferen, de opstanding van Jezus is van een andere orde, omdat er geen techniek aan te pas kwam. Op zijn minst moet de mogelijkheid van die opstanding worden opengehouden en kan de waarschijnlijkheidsfactor historisch en juridisch positief uitvallen. De betekenis van Jezus’ opstanding biedt bovendien concrete hoop en verwachting. Pasen is meer dan een goed verhaal.

Prof. dr. Henk Bakker, hoogleraar geschiedenis, identiteit en theologie van het baptisme aan de Vrije Universiteit.