Vroeger waren ze er wel. Vermaard waren in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw de interviews die Bibeb (pseudoniem van Elisabeth Maria Soutberg) schreef voor Vrij Nederland. In grondig voorbereide, urenlange sessies, liefst bij een politicus thuis, probeerde zij tot de kern van de persoonlijkheid van haar ‘slachtoffer’ door te dringen. Haar streven was met de geïnterviewde een band op te bouwen, zodat deze argeloos raakte en er ruimte kwam voor een openhartig gesprek tussen twee mensen die aan elkaar gewaagd waren.

Ach ja, die goeie ouwe tijd van het grote politieke interview. Volkskrantjournalist Jan Tromp haalde er onlangs een boeiende herinnering aan op. „Voor de Haagse Post sprak ik in 1985 met Henk Vredeling, politicus in ruste. Het werd een interview dat betrekkelijk wijd en zijd de aandacht trok. Hij noemde prins Bernard „een typische mof” en zijn partijgenoot en oud-premier Den Uyl „een scharrelaar.” Vredeling sprak zich uit, unverfroren. Maar we waren met het vraaggesprek dan ook ’s middags om twaalf uur begonnen om de volgende ochtend om vijf uur te besluiten dat het mooi was geweest.”

Zet daar onze tijd nu eens naast! Wie een politicus wil interviewen krijgt daarvoor hooguit een uur. In plaats van bij hem thuis aan de keukentafel, is de enscenering een onpersoonlijke kantoorruimte. En waar journalist Max van Weezel ooit dacht een interviewafspraak te hebben met een individuele bewindspersoon, trof hij tot zijn verbazing bij binnenkomst acht man aan: voorlichters, adviseurs, politiek assistenten en de hele reutemeteut.

Het grootste verschil met vroeger is de berekenende mentaliteit van veel huidige politici. Politiek lijkt anno 2016 verworden tot pure reclame. Gehersenspoeld door mediatrainingen draait het bij menig Kamerlid en minister alleen nog om ”message control”. Zenden, zenden en nog eens zenden. Steeds diezelfde boodschap. En tot elke prijs voorkomen dat je in het gesprek iets zegt wat je niet van tevoren al had bedacht.

Knap? In zekere zin wel. Maar tot een echte gedachtewisseling komt het op die wijze natuurlijk nooit. Interviews verwelken tot geur- en smaakloze tekstproducties, waaraan lezers schouderophalend voorbijgaan.

Geen wonder dat grote dagbladen in de VS al min of meer ophielden politici te interviewen. Ja, zij publiceren reconstructies, analyses en profielen. Maar nog zelden een politiek interview. Dat hebben zij dood verklaard.

Let wel, op zichzelf is dat zo erg niet. Want hoe leren we onze medemens het best kennen? Lang niet altijd door wat hij over zichzelf zegt. Eerder door te luisteren naar wat anderen over hem zeggen. En vooral ook door aandachtig te kijken naar wat hij dóét. Daarom: lang leve het deskundig geschreven, uitgebalanceerde profiel of portret! Als deze moderne journalistieke instrumenten het klassieke politieke interview vervangen, hoeven we dáár nog niet het hardst over te treuren.

Wat wel degelijk jammer blijft, is de oprukkende angstcultuur in bestuur en politiek. Die manifesteert zich niet alleen in afgeknepen, krampachtige interviews, maar ook in grote politieke debatten die geen debatten meer zijn. Als mensen niet meer hardop durven nadenken, omdat elke onvoorbereide uitlating een bananenschil kan worden, is dát voor politiek en samenleving een groot verlies.

Gelukkig resteert nog het meer afgebakende, thematische interview met een politicus. Dat kan wel degelijk ons inzicht in een bepaalde concrete kwestie vergroten en verdiepen. Zoals vandaag het interview in deze krant met minister Koenders (OS).

Tolle lege!