”Hart voor de stad. Een praktisch-theologische studie naar kansen voor kerk-zijn in een stedelijke samenleving”
Auteur: Peter van de Kamp
Uitgeverij: Kok, Kampen, 2003
ISBN 90435 0816 0
Pagina’s: 352
Prijs: € 29,90. De kerk in de grote stad. Welke invloed heeft de stad op het functioneren van de kerk in de stad en in hoeverre heeft de kerk invloed op de samenleving in de stad? Naar deze interactie heeft ds. P. van de Kamp onderzoek verricht.

Ds. Van de Kamp is als docent praktische theologie verbonden aan de Theologische Universiteit in Kampen (Broederweg). Hij is als missionair predikant voor de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt werkzaam geweest in de Zuid-Brazilliaanse stad Curitiba en was daarna gemeentepredikant in Groningen. Het ligt dan ook voor de hand dat vanuit deze ervaringen de interactie tussen een kerkelijke gemeente en de samenleving in een grote stad hem is gaan boeien.

Doel van zijn onderzoek is een strategie te ontwikkelen voor het functioneren van kerkelijke gemeenten in een stedelijke samenleving. De stad wordt gezien als trendsetter als het gaat om nieuwe ideeën en nieuwe ontwikkelingen. Hiervoor worden twaalf strategische aandachtsvelden gepresenteerd. De onderzoeker wil daarmee een kerken in de stedelijke samenleving stimuleren om steeds meer een „hart voor de stad” te hebben en een „hart voor de stad” te zijn.

Eerst wordt het onderzoeksveld verkend met een beschrijving van twee praktijksituaties: Redeemer Presbyterian Church in New York en het Oude Wijken Pastoraat in Rotterdam (OWP). De eerste omdat deze inspirerend kan zijn voor de bezinning op het functioneren van de kerk in de grote steden in Nederland; en het OWP omdat dit een opvallende manier van kerkelijke presentie is in oude stadswijken.

Visies van de theologen R. S. Greenway, H. M. Conn worden beschreven omdat zij van belang zijn geweest voor de theologische visie van Redeemer. De visie van Harvey Cox wordt beschreven omdat zijn naam algemeen geassocieerd wordt met de stad.

Stadssociologie

Aan de hand van deze verkenning werkt ds. Van de Kamp een visie uit op het handelen van de kerk in een bepaalde situatie. In deze visie komen drie belangrijke functies naar voren: verkondiging, gemeenschap en dienst. Daarbij geeft hij een beknopte stadssociologie. Deze is op zich al waardevol voor iedereen die zich betrokken weet bij kerk zijn in de stad. In de stadssociologie worden als kenmerken van de stad genoemd: massaliteit, heterogeniteit, mobiliteit en complexiteit.

Door de functies van de kerk en de genoemde kenmerken van de stad in een matrix weer te geven en op de snijpunten een aantal „sleutelwoorden” in te vullen, ontstaat er een „functie-kenmerken-matrix.” Het volgende voorbeeld kan dienen om het gebruik hiervan duidelijk te maken. In haar functie van verkondiging krijgt de kerk onder meer te maken met de heterogeniteit van de stad. In de praktijk betekent dit, dat de kerk in haar verkondiging in de stad te maken krijgt met „velerlei hoorders.” Voor het functioneren van de kerk is het dan van belang erop te letten bepaalde mensen/groepen niet uit te sluiten of zich niet op één bepaalde doelgroep te richten. Tegelijkertijd moet de kerk zich richten op dat wat mensen gemeenschappelijk hebben: hun saamhorigheid. Mensen moeten aangesproken worden op dat wat hen verbindt. Daarom kiest de auteur op het snijvlak van heterogeniteit en verkondiging voor de sleutelwoorden veelsoortig en saamhorig. Op deze wijze ontstaan twaalf aandachtsvelden voor de analyse van de interactie tussen kerken en steden.

Brug

Bij een dergelijke studie dringt zich de vraag op: hoe bruikbaar is de uitkomst van het onderzoek voor de werkers in het veld? Van de Kamp bespreekt in het slothoofdstuk hoe de brug geslagen kan worden van visie naar handelen in de concrete situatie. Ook hiervoor is een schematisch overzicht ontwikkeld, waarin onderwerpen als roeping voor de stad, houding tegenover de stad, samenwerking in de stad, verkenning van de stad en wisselwerking met de stad concreet worden uitgewerkt aan de hand van de functie-kenmerken-matrix.

Het onderzoek zal voor gemeenten in de stad zeker zijn nut hebben. Het kan dienen voor het ontwikkelen van een visie voor het kerkelijke werk in de stad.

Bij al dit werk zullen echter de uitgangspunten van Schrift en belijdenis helder in beeld moeten blijven. Er kan zo gauw ontsporing komen. De geschiedenis heeft geleerd dat de zuivere verkondiging van de boodschap van Gods Woord zo snel naar de achtergrond verdwijnt, zodat er alleen maar sociale dienstverlening overblijft.

Een voorbeeld hiervan vinden we in hoofdstuk 6, over verschil in de praktijksituatie van Redeemer en het OWP. Waar bij Redeemer de verkondiging van Gods Woord centraal staat, is er bij het Oude Wijken Pastoraat de mogelijkheid dat de ’traditionele’ activiteiten van de kerk vervallen ten gunste van nieuwe activiteiten die opkomen vanuit de behoeften en belangen van de wijkbewoners.

„Dat is een idee”

Waarop dit kan uitdraaien, heb ik onlangs ervaren aan tafel bij het maaltijdproject op de Amsterdamse evangelisatiepost ”Bij Simon de Looier”, die uitgaat van de Gereformeerde Gemeenten. Onder de gasten was een dame die vanuit een maaltijdproject van een kerkelijke gemeente in de stad op bezoek was. „Om eens te kijken hoe jullie het doen.” Toen er aan het einde van de maaltijd uit de Bijbel werd gelezen, merkte ze op: „O, dat is een idee, dat konden wij ook wel eens doen.” Hieruit kunnen we leren dat de primaire opdracht om de boodschap vanuit Gods Woord te brengen uit het oog verloren kan worden zonder dat we het in de gaten hebben.

Bij al het kerkelijk werk in de grote stad dienen we ervoor te zorgen dat bij iedere activiteit die we opzetten, er een moment is waarop Gods Woord open gaat. Daarvan zegt Paulus in Romeinen 1:16: „Want ik schaam mij des Evangelies van Christus niet; want het is een kracht Gods tot zaligheid (…).”