Ruzie afslag en ”peken” verdeelt Urk
Er loopt een scheur door de Urker gemeenschap. Het conflict tussen ”peken” (sorteerders) en visafslag brengt verdeeldheid in families en drijft vrienden uit elkaar. Een oplossing lijkt ver weg.
De gemoederen lopen sinds enkele maanden hoog op in Urk. Visveiling Urk en de Combinatie van Vissorteerders, die meer dan vijftig jaar nauw samenwerkten, liggen openlijk met elkaar overhoop. Begin februari kwam het tot een uitbarsting: de sorteerders –in Urk peken genoemd– hielden op maandagmorgen, de drukste dag van de week, een urenlange werkonderbreking. Anderhalve week later was de breuk definitief: de afslag doet geen zaken meer met de combinatie. Een ultieme bemiddelingspoging van visserijwethouder Post, op aandrang van de gemeenteraad, had geen succes.
In paginagrote advertenties in de lokale krant geven de twee partijen elkaar de schuld. Beschuldigingen van intimidatie gaan over en weer. Onbekenden staken onlangs de banden lek van de auto van Piet de Boer, een algemeen gerespecteerde Urker die tot voor kort voorman was van de combinatie. Maar De Boer wordt als overloper gezien: hij is in dienst getreden bij de stichting Isla, die door de afslag in het leven is geroepen om het vissorteren in eigen hand te nemen.
Hoofdinkomen
De Boer is niet de enige. Volgens visafslagdirecteur Teun Visser hebben inmiddels zo’n 60 van de 140 peken bij Isla getekend. En dat aantal neemt elke week toe. Jan Rein de Wit, huidig woordvoerder van de Combinatie van Vissorteerders en ook een algemeen gerespecteerde inwoner van het vissersdorp, kan het zijn mensen niet kwalijk nemen. „Voor velen gaat het om hun hoofdinkomen. Ze stappen noodgedwongen over.”
De Wit heeft publiekelijk afstand genomen van de actie tegen De Boer. Wat niet voorkwam dat hem en andere bestuurders van de combinatie de toegang tot het afslaggebouw werd ontzegd. Lastig, want de combinatie huurt in dat gebouw haar kantoor. Daar staat ook de computer waarop de financiële administratie wordt bijgehouden. Inmiddels geldt een beperkte toegangsregeling.
Wat is er toch aan de hand in Urk? De visafslag is al decennialang de trots van het dorp. De veiling leidde na de afsluiting van de Zuiderzee een kwijnend bestaan, maar bloeide op toen begin jaren zestig Urker Noordzeevissers na een conflict met de afslag in IJmuiden besloten hun zeevis weer in Urk te laten veilen. In korte tijd groeide wat door concurrenten spottend ”de afslag op de Veluwe” werd genoemd, uit tot de grootste zeevisafslag van Nederland. Vorig jaar bedroeg de omzet ruim 100 miljoen euro.
De te veilen vis wordt al ruim vijftig jaar gesorteerd door mannen met een min of meer zelfstandige positie. Als vergoeding ontvangen zij een vast percentage van de verkoopopbrengst van de vis. De peken zijn niet in dienst van de afslag, maar voeren hun taak formeel uit in opdracht van de aanvoerders (vissers). Hun belangen worden behartigt door de Combinatie van Vissorteerders.
Aanleiding voor het huidige conflict waren enkele jaren geleden de plannen van de afslag om een sorteermachine aan te schaffen. Die moest de sorteerkosten drukken en de concurrentiepositie van de afslag verbeteren. De machine –kosten 3 miljoen euro– staat er inmiddels, maar draait ondanks een uitgebreide testfase nog niet naar behoren. De peken vrezen dat zij op hun beloning worden gekort. Zij willen bovendien vasthouden aan de gunstige fiscale positie die zij, als niet-werknemers, altijd hadden.
Onderhandelingen om de rol van de sorteerders te moderniseren, geleid door emeritus hoogleraar belastingrecht prof. dr. T. Blokland, leverden uiteindelijk geen overeenstemming op. De peken kregen een contract aangeboden om, via stichting Isla, in dienst te komen bij de afslag. Die spreken van een „wurgcontract”, dat hun onvoldoende zekerheden biedt. De afslag zette vorige maand door: het sorteren gebeurt nu door de medewerkers van Isla, waarbij ervaren peken die wel zijn overgestapt, nieuw geworven mensen opleiden.
Kort geding
Dinsdag troffen de afslag en de combinatie elkaar bij de voorzieningenrechter in Lelystad. De sorteerders eisten in een kort geding dat de Visveiling Urk hen in hun positie herstelt, totdat een in te stellen arbitragecommissie uitspraak doet. De combinatie vindt dat ze recht hebben op arbitrage. Dat zou in het verleden zijn afgesproken, toen de sorteerders het stukje zeggenschap dat zij via een prioriteitsaandeel hadden, inleverden. Dat hadden ze verkregen bij de privatisering van de voorheen gemeentelijke visafslag eind jaren negentig. Visveiling Urk vindt arbitrage echter „een gepasseerd station”, bleek dinsdag. „We hebben al jaren zonder resultaat met elkaar gepraat”, zei directeur Teun Visser.
In een overvolle rechtszaal –zo’n zestig sorteerders, onder wie peken die al bij Isla hebben getekend, waren naar Lelystad afgereisd– putten de advocaten van beide kampen zich urenlang uit om de standpunten van hun cliënten te verduidelijken. Rechter J. M. van Jaarsveld vond het een ingewikkelde kwestie. Voordat zij de zitting kortstondig schorste, vroeg ze de twee partijen een ultieme poging te doen om tot elkaar te komen. Tevergeefs, bleek even later: er was in de ‘pauze’ niet eens met elkaar gepraat.
De rechter wijst op 16 maart vonnis.
