Loop een willekeurig winkelcentrum binnen en onmiddellijk valt de kaalslag op. Een op de veertien winkels staat nu leeg en volgens ING loopt dat in 2016 op tot een op de tien. De webwinkel wint terrein en naar verwachting zal over tien jaar zelfs 20 tot 25 procent van alle omzet in de detailhandel via internet wordt gemaakt.

Zo’n winkelstraat met lege etalages is het tastbare bewijs van de diepe sporen die de digitale revolutie trekt. Die zie je nog duidelijker als je er andere voorbeelden naast zet die minder snel opvallen in het straatbeeld. Denk aan de invloed van internetbankieren op de financiële sector, van gezondheidssites op de huisartsenpraktijk, van marktplaats.nl op de kringloopwinkels, van kerkdienstgemist.nl op kerkgangers, van booking.com op de reisbureaus, van Uber op de taxiwereld, van AirBNB op de hotelsector, van Spotify op de muziekindustrie en van Netflix op de videotheken. Stuk voor stuk voorbeelden waarin de bestaande organisatie een stevige knauw krijgt van een digitale evenknie.

Volgens kenners is dit nog maar het begin van een reeks omwentelingen die aanstaande is. Tijdens het Mobile World Congress dat vorige week werd gehouden in Barcelona was veel aandacht voor nieuwe, snelle 5G-netwerken en zong het begrip ”disruption” (ontwrichting) telkens rond.

Snapchat en YouTube

Naast revoluties met wapengekletter zijn er ook revoluties die het karakter hebben van een veenbrand. Zoiets gebeurt rond Snapchat, dat de befaamde videosite YouTube naar de kroon steekt. Mark Mulligan van het Britse onderzoeksbureau Midia Research toonde vorige week opvallende cijfers over videogebruik. Het aantal bekeken video’s steeg in 2015 sterk: van 10 naar 27 miljard per dag. Die toename kwam bovendien uit onverwachte hoek. Begin 2015 was tweederde van alle bekeken video’s afkomstig van YouTube, maar eind 2015 is dat slechts 30 procent. Het aantal video’s op Facebook is in de loop van 2015 verdrievoudigd en dat op Snapchat zelfs meer dan vertienvoudigd. Snapchat zal binnenkort de app zijn waarmee de meeste video’s bekeken worden.

Achter deze cijfers gaat een compleet nieuwe wereld schuil, want de video’s op Snapchat zijn van een heel andere orde dan die op YouTube en ook het publiek verschilt sterk. Snapchat-video’s zijn per definitie niet langer dan tien seconden. Wie vanuit Snapchat een video wil sturen, moet die zelf maken vanuit de app. De beelden weerspiegelen meestal gebeurtenissen uit het leven van jongeren: Hoi, kijk mij eens, ik ben nu op dit feestje en die-en-die is er ook. Snapchat dient daarmee als het persoonlijke tv-kanaal van jongeren. Wat eerder met Twitter kon in woorden, gebeurt nu met Snapchat in beeld. Het blijft ook persoonlijk, want een eenmaal ontvangen video doorsturen naar vrienden is onmogelijk: na tien seconden is de video verdwenen.

Snapchat is populair: 56 procent van de jongeren tussen 15 en 19 jaar maakt er gebruik van. Uit onderzoek van het lectoraat nieuwe media blijkt dat bijna 30 procent van de 14- tot 17-jarige christelijke jongeren Snapchat vrijwel dagelijks gebruikt.

Waar leidt deze nieuwe stap in de beeldcultuur toe? Snapchatvideo’s sluiten naadloos aan op de prikkelcultuur die sociale media kenmerkt: je leven delen met anderen in de vorm van korte flitsen. De verdwijnende foto’s en video’s van Snapchat staan symbool voor vluchtigheid, die past bij een cultuur waarin het hier en nu centraal staat en waarin jongeren van kick naar kick springen. Omdat ouderen deze wereld nauwelijks kennen, belemmert dat het opvoedkundig gesprek over deze media. De positieve kant van Snapchat is dat het ongekunstelde karakter van de beelden veel natuurlijker is dan de glamourwereld van jongeren op Instagram.

De auteur is adjunct-hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad en lector nieuwe media bij Driestar hogeschool