Die vriend is de advocaat-generaal van de Hoge Raad, die in een dinsdag verschenen advies aan het hoogste rechtscollege stelt dat de huidige belastingheffing op vermogen op basis van Europees recht als oneigenlijke ontneming van eigendom is te beschouwen.

Wat is er aan de hand? In Nederland wordt geen belasting geheven op vermogen maar op het rendement dat er met dat vermogen is behaald: de zogenoemde vermogensrendementsheffing.

Vermogen (spaargeld of beleggingen) dat huishoudens bezitten bóven een bepaalde drempelwaarde (in 2015: 21.330 euro voor alleenstaanden) wordt hierbij door de staat geacht met 4 procent per jaar te groeien. Daarover wordt dan 30 procent belasting geheven, wat in de praktijk neerkomt op een belasting van 1,2 procent op vermogen boven de drempel.

Toen het kabinet die maatregel in 2001 invoerde, was 4 procent rendement nog haalbaar. „Elke sukkel haalt meer dan 4 procent rendement”, zei toenmalig minister Zalm zelfs. Inmiddels zijn de tijden veranderd, doen centrale bankiers heel vreemde dingen, en krijgen ‘sukkels’ op spaarrekeningen bij banken zoals Rabobank, ING en ABN AMRO nog slechts 0,6 procent rente vergoed.

Aan de vermogensrendementsheffing is de achterliggende jaren echter niets veranderd. Voor steeds meer spaarders kost sparen hierdoor geld. Wie bijvoorbeeld als alleenstaande op 31 december 2015 50.000 euro aan spaargeld bezat, wordt aangeslagen voor 344 euro; wat meer is dan er op dit moment nog aan rente wordt uitgekeerd. Het rendement wordt zodoende dus tot wel meer dan 100 procent wegbelast: spaarders teren dan in op hun vermogen. En dan kan niet de bedoeling zijn, stelt advocaat-generaal Niessen in zijn advies, dat gedupeerde spaarders munitie in handen geeft om de belasting aan te vechten. Ook de regeling die het kabinet vanaf 2017 wil invoeren, waarbij een hoger fictief rendement geldt voor grotere vermogens, blijft volgens Niessen te willekeurig.

Het ministerie van Financiën liet dinsdag direct weten het niet eens te zijn met het advies en stelt de uitspraak van de Hoge Raad af te wachten. Volgens SP-Kamerlid Bashir heeft het kabinet echter „een groot probleem” als de Hoge Raad de conclusies van de advocaat-generaal overneemt, wat veelal het geval is. „Dan ontstaat er een enorm gat in begroting.”

Samen met andere partijen drong de SP er eerder al bij het kabinet op aan om zo snel mogelijk over te gaan naar een systeem waarbij daadwerkelijk behaalde rendementen worden belast. Deskundigen verwachten dat het advies van de advocaat-generaal dit proces zal versnellen.