Aanrader voor de onder­bouw! Het prentenboek ”De vlieger” van Ilse Almekinders (uitg. Ark Media) heeft de meest positieve beoordeling die een boek kan krijgen. Het boek over pesten is groen gemarkeerd in de lijsten die Schalk maandelijks plaatst op een beveiligde website. Die is toegankelijk voor scholen die zich –tegen betaling van 50 tot 100 euro, afhankelijk van het leerlingaantal– hebben ingeschreven bij Adviesbureau Boekenwurm.

Boeken kunnen als eindoordeel een groene („veilig voor de reformatorische school”), oranje („zitten voor sommige scholen haken en ogen aan”) of rode markering („ongeschikt voor de reformatorische en protestants-christelijke school”) krijgen.

Voor de volledigheid: bij het positief beoordeelde boek ”De vlieger” staat de kanttekening dat de schrijver één keer het woordje ”stom” gebruikt. „Ik geef alles aan wat een reden kan zijn om een bepaald boek niet te willen aanschaffen”, aldus Schalk. „Ik bedien veel scholen en respecteer de diverse opvattingen.”

Verouderde boeken

Haar wens om zich bezig te houden met schoolbibliotheken is ontstaan doordat ze als auteur regelmatig op basisscholen komt, vertelt ze in haar sfeervolle woonkeuken in Amerongen. „Na afloop vraag ik dan vaak: Mag ik de bibliotheek even zien? Ik tref veel verouderde boeken aan. Die maken een schoolbibliotheek weinig aantrekkelijk. De meerwaarde van Boekenwurm is dat scholen nu ook boeken van niet-reformatorische uitgeverijen durven aanschaffen.”

In de opstartfase van Advies­bureau Boekenwurm heeft Schalk veel contact met Hanneke van Eckeveld. Zij is dan cursist bij de kinderboekencursus die Schalk geeft voor uitgeverij Den Hertog. „Tijdens die cursus bespraken we in de pauze het idee van zo’n adviesbureau.” In 2013 starten Schalk en Van Ecke­veld Advies­bureau Boekenwurm daadwerkelijk op. Van Eckeveld heeft zich inmiddels teruggetrokken omdat ze bij uitgeverij De Banier als redacteur werkt.

Kerstmusical

Op de lage tafel in Schalks keuken ligt de graphic novel ”Silvester… en de bizarre verhuizing” (Willeke Brouwer, uitg. Callenbach). „Ik vind het een goed geschreven, grappig boek. Maar ik heb het toch code rood gegeven. Zo’n boek past echt niet op een reformatorische school. Op school voeren de kinderen bijvoorbeeld een kerstmusical op, waarbij zelfs een vleugel van een engel afbreekt. Ook de manier waarop Silvester over zijn ouders spreekt, iets als „mijn ouders zijn dom”, zal niet elke school kunnen waarderen.”

Vooralsnog zijn alleen scholen die zijn aangesloten bij de Vereniging voor Gereformeerd Schoolonderwijs (VGS) afnemers van de diensten van Boekenwurm. Zestig van de honderdvijftig scholen doen mee. Schalk heeft niet de indruk dat ze in het vaarwater komt van het al langer bestaande adviesbureau de Kinderboekenwijzer, dat zich nadrukkelijk richt op christelijke basisscholen. „Van slechts één of twee scholen die ik benaderde, kreeg ik te horen: Wij doen dit al via de Kinderboekenwijzer.”

Vloeken

Op de overzichtslijsten van Boekenwurm staan boeken van zowel reformatorische, christelijke als algemene uitgevers. Bij de boeken die afkomstig zijn uit niet-christelijke hoek overheersen de oranje en de rode tinten. Wel groen is een boek als ”De Vikingen!” van Arend van Dam (uitg. Van Holkema & Warendorf). Het oranje gemarkeerde boek ”Mee­dogenloos” van Natasza Tardio (uitg. Kluitman), over IS, heet een „aanrader.” Maar met de kanttekening dat de school bereid moet zijn een enkele vloek weg te krassen. Het boek kan dan als voorleesboek dienen. Schalk: „In principe geef ik elk boek dat vloeken telt de kleur rood. Bij uitzondering wordt zo’n boek oranje: als het om enkele vloeken gaat die gemakkelijk zijn weg te strepen en als het bovendien een verhaal is met een heel sterk thema of een sterke verhaallijn.”

Overigens valt een boek van een reformatorische uitgever niet per se in de categorie groen. ”Hanzo de hond” (Okkie Noordhuis-Noordhof, uitg. Mes) is oranje gemarkeerd, omdat de hond praat en denkt. (De bekende Kikker­boeken van Max Velthuijs vallen om die reden eveneens in het oranje gebied.) Ook bijvoorbeeld ”Luuk redt Roos” (C. van den End, uitg. Om Sions Wil) heeft een oranje markering. In dit geval is dat vanwege gebrekkige verhaaltechnische aspecten: „Geen verhaallijn”, oordeelt Boekenwurm. En „zwak thema.”

„Dit ligt gevoelig”, weet Schalk. „Boeken met een goede moraal zijn soms verhaaltechnisch niet sterk. Toch vinden veel reformatorische scholen dat deze een plek moeten hebben in de klassenbieb. Vaak geef ik zo’n boek daarom toch de kleur groen, maar zet ik bij de opmerkingen wel dat het boek verteltechnisch „zwak” of „slecht” is. Als scholen aangeven dat ze dit verteltechnische punt verder uitgewerkt willen hebben, dan sta ik daarvoor open. Wellicht kan er dan een aparte markering voor dit soort boeken komen.”

Toppers voor reformatorische scholen

Welke boeken mogen niet ontbreken op een reformatorische basisschool? Marian Schalk van Adviesbureau Boeken­wurm maakt een selectie.

Top drie klassieke boeken

1. ”Blauwe plekken” (Anke de Vries, uitg. Lemniscaat). Als een boek al zo vaak is herdrukt, dan heeft het bewezen een klassieker te zijn. Het verhaalthema kindermishandeling is helaas van alle tijden, en dit verhaal van Anke de Vries raakt je.

2. ”Oorlogswinter” (Jan Terlouw, 
uitg. Lemniscaat). Ook dit boek kent veel herdrukken. Voor jongens, maar ook voor meisjes is het goed om kennis te nemen van dit boek. Als je het verhaal leest, dan voel je de kou van de Hongerwinter en proef je de angst.

3. ”De brief voor de koning” (Tonke Dragt, uitg. Leopold). Een verhaal dat tot de verbeelding spreekt. Het speelt zich af in een heel andere tijd en in een totaal onbekende wereld. Dat is origineel en prikkelt de fantasie.

Top drie boeken van nu

1. ”Het pad door de zee” (Arna van 
Deelen, uitg. De Banier). Een boek over de kinderkruistochten. Het is een historisch verhaal, kinderen leren er veel van. Heel mooi dat kinderen het geloofsvertrouwen van de hoofdpersoon echt voelen en meebeleven.

2. ”Het raadsel van het Chinese doosje” (Bert Wiersema, uitg. Columbus). Dit verhaal is ontzettend spannend, leuk beschreven en goed uitgewerkt. Je merkt dat de auteur onderzoek heeft gedaan. Het sluit perfect aan bij de doelgroep (middenbouw).

3. ”Groeten van Leo” (Martine Letterie, uitg. Leopold). Een kinderverhaal over het leven in Kamp Westerbork, zonder opsmuk verteld. Het verhaal is eenvoudig en zo geschreven dat het je niet loslaat. Een kinderboek als dit kom je helaas weinig tegen in de reformatorische kinderboekenwereld.