De verbijstering was volkomen terecht. Deze in 1903 in Rusland gepubliceerde en in 1919 in het Duits vertaalde protocollen zijn immers het meest invloedrijke antisemitische geschrift uit de twintigste eeuw. In hun uitwerking op de lezer welteverstaan.

Het werk wordt gepresenteerd als authentiek verslag, maar de gemene intentie is duidelijk zichtbaar. In zijn boek ”Mein Kampf” beriep Adolf Hitler zich op deze protocollen. Na 1933 voerden de nationaalsocialisten rigoureuze wetgeving in die afgekeken was van de ”Deutsche Judenordnung” die achter in de vertaling van de ”Protocollen” uit 1919 te vinden was. Wie in 1919 alert was, wist welke kant het voor de Joden van Europa zou opgaan.

Wereldoverheersing

Een protocol is de woordgetrouwe schriftelijke vastlegging van wat tijdens een bijeenkomst is besproken. Bij de ”Protocollen van de Wijzen van Zion” zou het gaan om de besluiten die op het eerste Zionistencongres in 1897 in Bazel werden genomen. Een anoniem blijvende verslaggever, vermoedelijk een rabbi, vertelt over de door de in Bazel aanwezigen gekozen strategie om de wereld in de macht van de Joden te brengen en de Koning der Joden over de gehele aarde te laten heersen.

De ”Protocollen” bevatten 24 hoofdstukjes met samenvattingen van de 24 zittingen van het congres. In deze hoofdstukken gaat het onder meer om de relatie van het Jodendom met de vrijmetselaarsloges, om de economie, het rechtswezen, de pers, de verhouding van Joodse mannen tot niet-Joodse vrouwen en om de heerschappij van de Koning der Joden.

Het uiteindelijke doel is de beheersing van de wereld. Het is deze gedachte van de wereldoverheersing die tot gevolg had dat de Arabische wereld de ”Protocollen” als reële onderbouwing van de vrees voor Israël ging beschouwen. Binnen het Palestijnse Nationale Convenant en binnen de ideologie van Hamas zijn de ”Protocollen” een veronderstelde waarheid die van generatie op generatie wordt doorgegeven. Ook in Amerika waren de ”Protocollen” een wijdverspreid geschrift. Tijdens de jaren twintig van de vorige eeuw zorgde autofabrikant Henry Ford ervoor dat 500.000 exemplaren hiervan onder de mensen kwamen.

Anti-Joodse emoties

De ontstaansgeschiedenis van de ”Protocollen” is met mythen omgeven. Is dit geschrift in Frankrijk ontstaan en in Rusland uitgegeven of precies andersom? Wie is de auteur of wie zijn de auteurs? Welke bedoelingen hadden zij met dit verhaal over de Joodse samenzwering ter verovering van de wereld? Vermoedelijk om anti-Joodse emoties aan te wakkeren. Eenduidige antwoorden zijn niet te geven.

Het is daarentegen wel duidelijk dat er binnen de literatuur van Europa tijdens de negentiende eeuw romans zijn ontstaan die als bron voor de ”Protocollen” fungeerden. Naast romans van de Franse schrijver Eugène Sue en de satirische dialoog tussen Machiavelli en Montesquieu van Maurice Joly is het bovenal de roman ”Biarritz” van Sir John Retcliffe uit 1868 die het fundament leverde voor de later zo invloedrijke ”Protocollen”.

Sir John Retcliffe was de illustere naam waarmee de Duitse journalist en romanschrijver Hermann Goedsche (1815-1878) zich tooide. Goedsche liet zich bij zijn pseudoniem waarschijnlijk door de roman ”The heir of Redclyffe” van Charlotte M. Yonge inspireren.

Joodse begraafplaats

De roman ”Biarritz” bestaat uit dertien delen van ieder 450 bladzijden. Maar, het is het eerste deel waarin zich het hoofdstuk bevindt waarop de ”Protocollen” zouden voortbouwen. Het gaat om het hoofdstuk ”Op het Jodenkerkhof van Praag”.

Een jonge Duitse geleerde met de naam Johannes Faust heeft de Joodse Italiaan Lasali in Rome het leven gered. Als dank laat Lasali deze redder met de symbolische naam Faust getuige zijn van een wonderlijke nachtelijke samenkomst op de Joodse begraafplaats van Praag, pal naast het getto. Faust en Lasali verstoppen zich op het kerkhof, dat Beth-Chajim (Huis des Levens) heet. Deze nacht is de nacht van het Loofhuttenfeest met een rituele samenkomst die slechts eenmaal in de honderd jaar plaatsvindt. Vertegenwoordigers van de twaalf stammen van Israël zijn uit heel Europa naar het graf van de heilige rabbi Simeon ben Jehuda bijeengeroepen om „de belofte van God aan Israël in de komende honderd jaar te vervullen.”

Het concrete programma van deze honderd jaar wordt als volgt –met weinig kennis van de Bijbel– geformuleerd: „Als al het goud van de aarde van ons is, is alle macht van ons. Dan is de belofte die aan Abraham gegeven werd, vervuld. Het goud is het nieuwe Jeruzalem –het is de heerschappij over de wereld. Het is macht, het is vergelding, het is genot– kortom alles wat de mensen vrezen en wensen.” Nadat de totale som van het zich in Joodse handen bevindende kapitaal is vastgesteld, is het de beurt aan iedere afzonderlijke afgevaardigde om te vertellen hoe Israël gestuurd moet worden, zodat het zijn doel bereikt, namelijk de heerschappij over de wereld. De weg daarheen loopt via de aandelenbeurs, de leningen aan verarmde vorsten en landen van Europa, het grondbezit, de vernietiging van de stand der handwerkers, de ondermijning van de christelijke kerk, de degradatie van de middenstand, verarming van het volk en revolutie. De samenzweerders leggen na middernacht de eed af en op dat moment verschijnt uit het graf van de rabbi het gouden kalf in een blauwachtig licht.

Vervolg

Faust en Lasali worden na afloop van het ritueel bij het klimmen over de muur van het kerkhof ontdekt en moeten rennen voor hun leven. Daarmee eindigt dit hoofdstuk uit ”Biarritz”, althans in de versie die de nationaalsocialisten hebben verspreid.

De uitgave uit 1933 van uitgeverij Paul Steegemann bijvoorbeeld houdt op bij de vlucht van Faust en Lasali. Wie verder leest in de oorspronkelijke uitgave ziet dat er een vervolg is. Dit vervolg was volledig onbruikbaar voor de nationaalsocialistische doelen. Het vervolg zou in ieder geval een belangrijk deel van het antisemitische effect van de onthulling op het kerkhof hebben geneutraliseerd.

Johannes Faust vlucht namelijk het getto in, belandt in een armzalig huis en betreedt dan een slaapkamer met de exotische droomsfeer van Duizend-en-een-nacht. Het echte slot van het hoofdstuk luidt: „En ook de fee zelf ontbrak niet in deze droom, want op een brede divan van zeegroene Perzische zijde lag…”

Dat is de stijl van vertellen van Sir John Retcliffe. Zijn omvangrijke oeuvre van meer dan dertig dikke delen hangt van zogeheten cliffhangers aan elkaar. Zouden de nazi’s in het hoofdstuk ”Faust” van deel twee verder hebben gelezen, dan zouden ze vermoedelijk verstoord en verontwaardigd zijn geweest.

Het meisje op de divan is de zestienjarige Esther, die in Johannes Faust haar Heer ziet van Wie zij de Maagd is. De uiterst verwarrende dialoog tussen het in vervoering geraakte meisje en Faust leidt vervolgens tot de bruidsnacht. Hoe dit te duiden valt, is knap lastig. Je zou er een pleidooi voor het samengaan van jodendom en christendom in kunnen zien.

Een dergelijke symbiose is echter in de andere delen van ”Biarritz” ver te zoeken. Als Sir John Retcliffe ook maar eventjes kan, giet hij de fiolen van zijn toorn uit over de Joden. Zij worden door hem als wezens met een afstotend uiterlijk en een volkomen immoreel innerlijk getypeerd. De grootste afkeer voelt hij ten opzichte van de socialistenleider Ferdinand Lassalle, met wie hij in dezelfde klas van het gymnasium in Breslau zat. Bij Retcliffe vinden we als een voorafschaduwing alle antisemitische stereotypen en clichés die tijdens de twintigste eeuw in de karikaturen van de dagbladpers verschijnen.

Strijd tegen liberalisme

Het antisemitisme van Hitler en de zijnen begon niet na de Eerste Wereldoorlog. Aan de carrière van Hermann Goedsche is af te lezen dat het jaar van de Maartrevolutie, 1848, een politieke tweespalt veroorzaakte waarvan de Joden ten slotte het slachtoffer zijn geworden. Goedsche wist zich na 1848 bij de kort daarvoor opgerichte Neue Preussische Zeitung (wegens het kruis in het logo Kreuzzeitung genoemd) van een invloedrijke positie te verzekeren. De Kreuzzeitung wilde de oude, hiërarchisch-harmonische bedeling, met een koning die niet afhankelijk was van de goedkeuring van het volk en met een grote politieke rol van de Pruisische adel. Met lede ogen zagen de leidinggevenden bij de Kreuzzeitung dat het liberalisme in opkomst was en andere maatschappelijke krachten dan de traditionele steunde. Tegen dat revolutionaire, de positie van de koning en de rol van de kerk ondermijnende liberalisme moest de strijd gevoerd worden. Goedsche en de zijnen zagen de Joden als de dragers van dat liberalisme en dus richtte de strijd zich tegen hen.

Sir John Retcliffe en zijn bedenker Hermann Goedsche voerden deze strijd door middel van de journalistiek en met behulp van sensatie- en avonturenromans. Het waren de romans zoals het naar de Franse havenstad genoemde ”Biarritz” die ten slotte de grootste en de langst durende invloed hadden.

Hermann Goedsche

De Duitse journalist en romanschrijver Hermann Goedsche (1815-1878) oefende een belangrijke invloed uit op het twintigste eeuwse antisemitisme. Goedsche, alias Sir John Retcliffe, was een talentvol verhalenverteller. Daarom hadden de beelden die hij opriep een blijvend effect. In zijn romans liet hij zich leiden door een politiek programma dat uitmondde in haat jegens de Joden. Uit verslagen van tijdgenoten van Goedsche valt op te maken dat hij veel geld verdiende met zijn romans, die blijkbaar gretig aftrek vonden. Op het einde van zijn leven was hij zo rijk dat hij een ziekenhuis stichtte in Warmbrunn in zijn geboortestreek Silezië. Goedsche werd 200 jaar geleden geboren. Zijn naam is nu nagenoeg vergeten.