Een samenleving als de onze verder vooruithelpen, gaat niet vanzelf. Mensen met goede plannen zijn daarvoor de basis. Dat kunnen ondernemers zijn, ambtenaren of politici. Mensen dus. Het lijkt er steeds meer op dat vooruitgang in Nederland afhankelijk is van mensen met goede plannen die daarmee gaan experimenteren. En dan krijg je alleen maar vooruitgang als mensen ook durven te falen. Welkom in de experimenteereconomie!

Vooruitgang is iets raars in de economische wetenschap. We definiëren deze vrij snel in de vorm van innovatie, nieuwe dingen en meer rijkdom. Maar als we daardoorheen kijken, gaat het om mensen die nieuwe oplossingen verzinnen voor problemen die ertoe doen. Dat is vooruitgang. En dat kunnen nieuwe of heel oude problemen zijn. Of soms zelfs problemen waarvan we niet eens wisten dat ze er zijn.

Oplossingen voor oude of bestaande problemen vinden we bijvoorbeeld in de medische zorg: hoe kunnen we ziekten bestrijden? Oplossingen voor nieuwe problemen komen samen met nieuwe technologieën. We wisten niet dat we een probleem hadden met telefoons waarvan de batterij snel leeggaat, totdat we smart­phones hadden. En voilà, nieuwe oplaadideeën schieten als paddenstoelen uit de grond. Hetzelfde geldt voor elektrische auto’s.

Daarnaast zijn er nog een heleboel oplossingen, producten en diensten te bedenken waarvan ik niet eens wist dat we die nodig hadden. Kijk maar naar de spotjes over allerlei ingewikkelde fitnessapparaten, slankmakende kleding, bijzondere voedingssupplementen, huishoudelijke apparaten, noem maar op. Ik wist niet dat ik ze nodig had, laat staan dat ze een al dan niet nieuw probleem oplossen. Maar ik word waarschijnlijk beperkt door mijn weinige begrip hieromtrent.

Nieuwe oplossingen brengen vooruitgang. Die oplossingen worden steeds lastiger te verzinnen naarmate een samenleving welvarender is. Veel goede, slimme dingen zijn dan immers al bedacht. En het kopiëren van de oplossingen in andere landen is dan al lang gebeurd. Want dat is voor veel minder welvarende landen de bron van groei: kopiëren wat anderen al bedacht hebben.

Maar dit experimenteren wordt ook steeds belangrijker in een complexe en dynamische wereld. Die oplossingen, laten we deze ook een keer innovatie noemen, zijn immers de bron van vooruitgang. En in een dynamische wereld kunnen oplossingen ook snel verouderen. Dan moet er weer wat nieuws worden bedacht.

Het jaar 2016 wordt wat mij betreft het jaar van de experimenteer­economie. Het experimenteren met nieuwe verdienmodellen die bijvoorbeeld circulaire oplossingen kunnen bieden: die van afval (een oud probleem) nieuwe grondstoffen kunnen maken. Of experimenteren met nieuwe concepten: ervaringen in plaats van producten of geen vaste prijs vragen. Maar ook eentje dat ik al eerder beschreven heb: financiële innovatie voor sociale problemen, zoals mensen betalen om zich ergens voor beschikbaar te houden, bijvoorbeeld om op te passen in het geval dat de vaste oppas zich ziek meldt.

Dit soort experimenteren geldt ook voor de overheid. Denk daarbij aan experimenten met het basisinkomen, om te kijken of dat een efficiëntere oplossing is dan bij iedereen te toetsen of hij of zij wel recht heeft op een uitkering.

En dan zullen er ook komend jaar weer meer bedrijven zijn die ermee stoppen. Maar ook zullen er weer meer bedrijven starten. Want meer zal welhaast moeten mislukken om de relevante oplossingen te vinden voor onze toekomst. Een aantal dingen is nodig om dat te stimuleren. Ten eerste mensen met goede ideeën en lef. Die zijn er in Nederland. Ten tweede mensen die ook kunnen falen: die als ze failliet gaan niet jarenlang een probleem hebben. En ten derde zo weinig mogelijk beperkingen als het gaat om regel­geving. Een flexibel maar goed vangnet en soepele regels.

Welkom in de experimenteereconomie!

De auteur is econoom bij Rabobank.