Het Bijbelboek Handelingen eindigt met hoofdstuk 28, maar de hoofdpersonen leefden verder. Handelingen vertelt ons sowieso eigenlijk alleen over Petrus en Paulus. Maar wat gebeurde er met Andreas en Mattheüs, om slechts een paar namen te noemen? Er is nu een populair Amerikaans boek dat samenvat wat wij over de apostelen weten. Eigenlijk zou de titel niet moeten zijn ”Na Handelingen”, maar ”Na Pinksteren”. De schrijver, Bryan Litfin, is hoogleraar aan het Moody Bijbelinstituut in Chicago (VS).

Naast de apostelen behandelt Litfin 
Markus, Lukas en Maria, de moeder van de Heere Jezus, maar niet Matthias en Barnabas. In één hoofdstuk veegt Litfin „de andere apostelen” bij elkaar: Andreas, Jakobus de broer van Johannes, Filippus, Bartolo­meüs, Jakobus de zoon van Alfeüs, Judas Thaddeüs en Simon de zeloot. Daardoor heeft het boek toch slechts tien hoofdstukken. Aan dit alles vooraf gaat een hoofdstukje dat de bronnen en aanpak van het boek toelicht. De meeste informatie komt van de kerkvaders, wier boeken tegenwoordig allemaal op internet staan.

Schoolrapport

De stijl van het boek is Amerikaans, met inleidende verhaaltjes en grapjes. In het hoofdstuk over Markus gebruikt Litfin het thema van de comeback als rode draad, in dat over Lukas dat van de assistent. Litfin moraliseert vrijelijk, zoals over hoe zondig Mattheüs was als tollenaar. Elk hoofdstuk eindigt met een soort schoolrapport dat de conclusies over de apostel samenvat.

De hoofdstukken over Mattheüs, Markus en Lukas gaan bijna meer over het ontstaan van hun boeken dan over hen als persoon – er is ook weinig over hen bekend. Litfin gaat kort in op de synoptische kwestie (de relaties tussen de eerste drie evangeliën). Hij speculeert over twee edities van het evangelie naar Mattheüs. Zo probeert Litfin recht te doen aan de sterke tradities over een Hebreeuwse versie van Mattheüs. Over Markus komen we weinig verder dan wat Eusebius al vertelde, namelijk dat Markus zijn boek over de Heere Jezus schreef op gezag van Petrus. Het is mogelijk dat Markus Alexandrië heeft bezocht, maar dat weten we niet zeker.

Litfins kijk op het evangelie naar Johannes verschilt van de mijne en is helaas wat beïnvloed door kritische theorieën, maar juist niet door het uitstekende werk van Richard Bauckham. Anders dan ik gelooft Litfin de traditie dat Paulus in Spanje is geweest, maar hij zegt dat de apostel er weinig resultaat boekte. Het hoofdstuk over Maria besteedt veel aandacht aan de latere tradities over haar maagdelijkheid en vertelt ook kritisch over haar hedendaagse verering.

Over diverse apostelen zegt de traditie dat ze later bisschop van een bepaalde stad werden: Jakobus in Jeruzalem en Markus in Alexandrië. Litfin zou ons geholpen hebben met achtergrondinformatie over de ont­wikkeling van het bisschopsambt in de Vroege Kerk, en misschien ook over wanneer de christenen voor het eerst kerken bouwden.

India

Afgezien van deze minpuntjes is dit een leuk boek voor iedereen die uit betrouwbare bron meer over de lotgevallen van de apostelen te weten wil komen – ook al weten we niet echt veel. Over zeven van de oorspronkelijke twaalf weten we eigenlijk niets. In het begin vertelt Litfin weinig na van de smakelijke apocriefe verhalen uit later tijd, maar in latere hoofdstukken lezen we tradities over Maria, speculaties over wie de tweeling van Thomas was, en of Thomas nu wel of niet India bereikte. Litfin legt goed uit waarom Thomas en Jakobus zo populair waren bij de gnostieken: zij werden gezien als broers van Jezus en daardoor als ontvangers van geheime openbaringen. Maar ook in deze hoofdstukken lezen we vaker over dingen die we niet weten en over ongeloofwaardige tradities, dan over dingen die we wel weten. Maar dit is natuurlijk niet de schuld van Litfin.

Zijn boek is wel behulpzaam om de vele feiten in het boek Handelingen zelf beter te begrijpen. En omdat we geloven dat de Heilige Schrift alles bevat wat wij moeten weten voor onze zaligheid, zullen we onze nieuwsgierigheid verder maar bedwingen.

Boekgegevens

After Acts. Exploring the Lives and Adventures of 
the Apostles, 
Bryan M. Litfin; Moody Publishers, Chicago, 2015; ISBN 978 0 8024 1240 9; 200 blz.; $ 14.99.