Zo bezien valt niet anders te concluderen dan dat het binnenkort met de kerk is gedaan. Uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) blijkt dat het vertrouwen van de bevolking in kerken is gedaald tot 13 procent. Tien jaar geleden was dat nog 24 procent. Een daling van 11 procent. Dat is schokkend.

Natuurlijk zijn er allerlei externe factoren aan te wijzen. De secularisatie is al snel de belangrijkste boosdoener. Als de kerk niet meer relevant is, dan hebben mensen daarin ook geen vertrouwen meer. Tweede zijn de media. Zij maken van kerk en geloof vaak een karikatuur die niet wordt gecorrigeerd door kennis van de werkelijke feiten. Derde is de anti­christelijke wind die steeds krachtiger gaat waaien.

Toch is het iets te gemakkelijk om alleen maar te kijken naar externe factoren. Wie met één vinger naar anderen wijst, wijst er tegelijkertijd met drie naar zichzelf. De cijfers van het SCP stellen ook kritische vragen aan de kerk zelf. Daarbij wordt nogal eens gewezen op de misbruikschandalen binnen de Rooms-Katholieke Kerk. Maar er is meer, zoals:

1. In hoeverre heeft zij de daling van het vertrouwen gestimuleerd door onduidelijk te zijn over de koers en vooral over de boodschap die ze wil afgeven? Is die inmiddels niet zodanig diffuus geworden en vervlakt dat het onderscheid tussen kerk en wereld nauwelijks meer waarneembaar is? Is het verhaal van de kerk niet zodanig verhorizontaliseerd dat deze feitelijk een welzijnsinstelling is geworden? Wanneer het zover is gekomen, gaan mensen zich afvragen wat het nut is van het in stand houden van een kerk. Dan is het slechts nog een instituut dat vooral geld kost.

2. Doet de kerk nog wel wat ze zegt te doen? Staat de kerk voor haar zaak? Inhoudelijk en praktisch? De primaire taak van de kerk is te verkondigen dat er een God is Die zondaren door het geloof in Jezus Christus genadig wil redden. In hoeverre raakt dat geluid vertroebeld door theologische discussies? Dan zegt de buitenstaander snel: „Waarom zou ik het geloven? Ze weten het zelf niet eens.”

3. Derde factor is dat een aantal kerken zich afsluit van de wereld. Zij trekken zich niets van de omgeving aan. Om de behoeftige buitenstaanders bekommeren zij zich niet. Uit het SCP-rapport blijkt dat de impact van kerkgangers op en hun betrokkenheid bij de eigen lokale gemeenschap niet opvallend groot is. Dat geeft te denken. Juist het diaconale hulpbetoon, een van de kerntaken van de kerk, vergt dat de kerk merkbaar aanwezig is in de eigen omgeving. Om christelijke handreiking te doen, ook aan niet-kerkgangers. William Temple heeft ooit gezegd: „De kerk is de enige organisatie die er is voor haar niet-leden.”

Gaat de kerk verdwijnen? Als het aan mensen ligt wel. Maar daar hangt het voortbestaan niet van af. Het Hoofd van de kerk, Jezus Christus, leeft. Hij houdt Zijn gemeente vast en staat garant voor haar voortbestaan. Dat is vast en zeker.