De lijst kent een variatie van psychologie tot prentenboek en van theologie tot roman. De auteurs zijn al even uiteenlopend: van Thomas a Kempis tot J. I. Packer en van de Zuid-Afrikaanse schrijver Karel Schoeman tot Kenroy J. F. Jones, die het prentenboek ”Slakje is haar huis kwijt” schreef. De boeken zijn origineel wat inhoud en vormgeving betreft. Breviereigenaar Pieter Rouwendal heeft de wens uitgesproken verbreding van de markt te zoeken, en die laat hij zien.

Zoals met ”Onverwerkt verleden”, de zesde roman van Pat Stamatélos. Deze schrijver is geboren in Kaapstad en debuteerde in 2005. Aan het begin van het boek beweert ze stellig: „Dit verhaal is de volle waarheid en de gebroken vrouwen getuigen daarvan.” Die zin zegt me niet veel; laat mij de vrijheid mijn eigen waarheid te zien. Die van de auteur mag ik verdenken, dat is inherent aan literatuur.

Depressies

De roman kent verschillende perspectieven: dat van de ik-verteller, Susanna Merwe, die opgroeide in het Agnestehuis waar ongehuwde moeders met hun kinderen onderdak kregen, opgenomen is geweest in een pleeggezin en nu Kleintje wordt genoemd. Ze is een vrouw van 47 jaar, onderwijzeres van beroep. Om haar draait deze roman. Daarnaast kijkt de lezer mee vanuit Fred Ziman, haar man, die aantekeningen bijhoudt. Het laatste perspectief is dat van de klinisch therapeute voor kinderen, Wanda van Vollenhoven, die de lezer mee laat kijken door middel van haar klinische verslagen.

Het verhaal begint abrupt. Kleintje lijdt aan depressies en zelfmoordneigingen en zoekt genezing. Ze heeft het gevoel dat haar leven bestaat uit een weefsel van foute mensen, verkeerde beslissingen en terechte angsten. Een uitgeworpene voelt ze zich, iemand die wanhopig naar uitkomst zoekt. Terwijl de therapeute op zoek gaat naar haar verhaal, houden gedachtespinsels Kleintje volop in de greep. Ze denkt aan haar moeder, die haar behandelde alsof ze ziek was en haar onnodig medicijnen liet slikken, aan haar nachtelijke angsten, het veelvuldige alcoholgebruik door haar ouders en aan de pastor die ze als de ontbrekende vader verwelkomde. En die haar pianoles gaf en daarbij aanrakingen niet schuwde.

Kleintjes verhaal is boeiend, maar tegelijkertijd verward. In wat ze vertelt is Kleintje onbetrouwbaar. Haar verhalen staan regelmatig haaks op wat haar man en de therapeute beweren. Ze liegt over haar leeftijd, beroep en steelt de tapes van de therapeute.

Warrige inhoud

Het is interessant om in het hoofd van Kleintje te verkeren. Om te lezen hoe ze tegen haar hulpverlener aankijkt, hoe ze haar man en gezin ziet, hoe ze de werkelijkheid verdraait en weert om te kunnen overleven, hoe ze af en toe kleine stukjes waarheid laat zien die schokkend zijn. Geestelijk en seksueel misbruik, abortus, héél veel is Kleintje overkomen.

Een opname kan niet uitblijven, maar de lezer moet de verhalen van de personen in elkaar passen om de hele situatie te kunnen begrijpen. De roman vraagt focus van de lezer en flexibiliteit om de verschillende inzichten in elkaar te kunnen passen.

Het lijkt of de auteur zich hiervoor verontschuldigt. Fred, Kleintjes man, zegt in de aantekeningen tegen zijn dochter dat het verhaal niet geschikt is voor publicatie, dat het te onsamenhangend is, dat de lezer niet zal begrijpen waar haar moeder het over heeft. Als de dochter blijft aandringen op publicatie, wordt die gerealiseerd. Het lijkt erop dat de auteur een reden zoekt om de warrige inhoud te verklaren.

Die keus is geoorloofd, maar zelf heb ik een voorkeur voor een strengere redactie met heldere lijnen en minder ambiguïteit. Inconsistente gedachten van een psychiatrische hoofdpersoon hoeven absoluut geen inconsistent boek op te leveren. Nu zit de lezer soms met de handen in het haar, op zoek naar de doorgaande lijn.

Ondanks dat het thema belangrijk is en het effect van beschadigingen genadeloos aan de kaak stelt, heb ik na lezing nog steeds het idee me in die eindeloze ontwarbare gedachtespinsels te bevinden. Een leven dat getekend is door misbruik lijkt op één grote dissonant, maar in deze roman had ik die graag in een heldere structuur ingekleed gezien.

Boekgegevens

Onverwerkt verleden, Pat Stamatélos; uitg. Brevier, Kampen, 2015; ISBN 978 94 9158 364 3; 222 blz.; € 18,90.