Opereren in seculier milieu vraagt aanpassing
Wie heeft niet af en toe die ervaring? Een stelling die je in een kleine kring van gelijkgezinden moeiteloos overeind houdt, lijkt in een omgeving waarin niemand jouw uitgangspunten deelt, opeens twijfelachtig en aanvechtbaar. Als alle aanwezigen tijdens jouw betoog vol onbegrip de wenkbrauwen fronsen, zie je je plotseling genoodzaakt nieuwe argumenten te verzinnen, argumenten die in tegenstelling tot de oude tenminste een béétje aansluiten bij hoe de vijandige meerderheid denkt en voelt.
In de politieke arena is dat niet anders. Wie Kamerdebatten leest van voor WO II, staat er versteld van hoe ver politici van seculiere partijen gingen om werkelijk contact te krijgen met de woordvoerders van christelijke partijen, die in die jaren nog royaal in de meerderheid waren. Terminologie en argumentatie stemden zij verregaand af op wat in de toenmalige, door het christendom gestempelde cultuur gangbaar was.
Zo bleek de socialist Albarda zich tijdens de Algemene Beschouwingen van 1937 grondig verdiept te hebben in de leer van de erfzonde, en in hoe die zich verhield tot de rooms-katholieke en protestantse visie op de staat.
Vreemd? Eigenlijk niet. Seculiere politici móésten het wel op die manier aanpakken, om tenminste enigermate aangehaakt te blijven bij het lopende debat.
Aan het begin van de 21e eeuw is die situatie in Nederland precies omgekeerd. Nu zijn het de vertegenwoordigers van christelijke partijen die regelmatig moeten opboksen tegen een overweldigende seculiere meerderheid, en die Bijbelse argumentatielijnen stuk zien lopen op de dampkring van het atheïstische levensgevoel.
Net als seculiere politici in de eerste helft van de 20e eeuw, worden christelijke politici in onze tijd gedwongen zich in meerdere of mindere mate aan te passen aan het taalveld en de redeneertrant van hun sociale omgeving, willen zij in de politiek nog íéts voor elkaar krijgen. Zo konden CDA, ChristenUnie en SGP zich enkele jaren geleden in de Kamerdebatten over rituele slacht onmogelijk beperken tot een betoog over de vrijheid van godsdienst, maar moesten zij tevens ingaan op het enige argument dat voor de politieke meerderheid geldingskracht bezat: hoe verhoudt zich de rituele slacht tot dierenwelzijn? Want hoe je het ook wendt of keert: de meerderheid bepaalt altijd in hoge mate in welke termen een debat gevoerd wordt.
Daarin als politicus van een minderheidsgroepering enigszins meebewegen, is onvermijdelijk. Van Dijke (RPF) deed het door in 2000 samen met de PvdA een initiatiefwet in te dienen die het aan werknemers mogelijk maakte om zondagsarbeid te weigeren omdat, let wel, een collectieve rustdag uit sociale overwegingen gewenst was. Segers (ChristenUnie) doet het, als hij het kwaad van de prostitutie wil indammen niet door op de zondigheid van het verschijnsel te wijzen, maar door te focussen op het inhumane van de veelal met prostitutie gepaard gaande mensenhandel. En Van der Staaij (SGP) doet het als hij tijdens de Algemene Beschouwingen met enige humor en zelfspot Bijbelse waarheden uitdraagt, en die soms zelfs verpakt in een soort van sketch.
Waakzaamheid is voor christelijke politici bij dit alles natuurlijk wel geboden. Waakzaamheid om niet zózeer mee te gaan in het denkschema van „de wereld” dat er verwijdering ontstaat met de oorspronkelijke uitgangspunten van de partij. En waakzaamheid om te voorkomen dat het eigen electoraat niet afhaakt.
Dat dit laatste ondanks alle moderniseringen niet gebeurt, is met name als het gaat om de soms uiterst traditionele SGP-achterban opmerkelijk. Maar toch ook wel weer verklaarbaar. Net als hun voormannen aan het Binnenhof ervaart immers ook een groot deel van de achterban dagelijks wat het betekent om te moeten opereren in een seculiere omgeving, en welke aanpassingen dat op het communicatieve vlak vraagt.
