Wereldwijd moet de netto-uitstoot van broeikasgassen sterk omlaag, tot bijna nul in West-Europa in het jaar 2050. Zelfs zullen we naar negatieve emissies moeten gaan, door CO2 uit de lucht te halen en voor eeuwen vast te leggen in nuttige producten –bijvoorbeeld bakstenen of windturbines– of ondergronds op te slaan.

Wereldwijd is er een insluiting (lock-in) op het gebruik van fossiele brandstof. We zijn ingesloten op het gebruik van fossiele brandstoffen, omdat het energiesysteem daarop is ingericht. Deze lock-in wordt door de klimaatconferentie in Parijs niet doorbroken, integendeel. Daarom zullen we het gebruik van fossiele brandstof moeten combineren met het afvangen en opslaan van CO2 als we een leefbaar klimaat op aarde willen houden. Zestien leidende onderzoeksteams, waaronder een team van het Planbureau van de Leefomgeving, kwamen afgelopen maand tot eenzelfde conclusie. Nederland kan bij deze ontwikkeling een belangrijke rol spelen.

De Europese Unie wil de uitstoot in 2030 met 40 procent verminderen ten opzichte van 1990. De Kamerleden Klaver (Groen Links) en Samsom (PvdA) hebben inmiddels aangekondigd in 2030 in Nederland zelfs een reductie van 55 procent te willen realiseren. Bij een groeiende economie zijn dergelijke percentages alleen te bereikbaar als we én veel efficiënter met energie omgaan, én het gebruik van hernieuwbare energiebronnen sterk stimuleren, én het gebruik van fossiele brandstof –ook van ons aardgas– in zowel de industrie als de elektriciteitsvoorziening veel schoner maken. Als we willen dat ons energie­systeem in de toekomst betrouwbaar en concurrerend blijft, is een dergelijke gecombineerde aanpak beslist geboden.

Fout beleid

Nederland beschikt per hoofd van de bevolking veel minder over hernieuwbare energiebronnen dan vrijwel alle andere Europese landen. Dit maakt dat Nederland nog tientallen jaren relatief veel fossiele brandstof zal gebruiken. Vanwege het klimaatvraagstuk moeten we die inzet waar mogelijk combineren met het afvangen en opslaan van CO2. Bij de ontwikkeling van deze technologie, CCS genaamd, speelde Nederland vanaf 1990 wereldwijd een vooraanstaande rol.

Door fout beleid, van onder meer het ministerie van Economische Zaken en de Topsector Energie, gaat sinds 2010 veel van de opgebouwde kennis en kunde in ons land verloren. Die trend moet dringend worden gekeerd. We moeten de moderne kolencentrales die in Nederland staan niet moedwillig sluiten, maar ervoor zorgen dat ze veel minder CO2 gaan uitstoten en in de toekomst zelfs CO2 uit de lucht gaan halen door een verantwoorde bijstook van biomassa en door afvang en opslag van CO2.

Een belangrijke stap hierbij is het realiseren van het zogenaamde ROAD-project op de Maasvlakte, waarbij de CCS-techniek op Europese schaal wordt gedemonstreerd bij een nieuw gebouwde kolencentrale. Dit project draaien we de nek om als de regering nu zou besluiten deze kolencentrale te sluiten. Dit zou haaks staan op het beleid dat nodig is als we de stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde tot maximaal 1,5 à 2 graad Celsius willen beperken.

Norm opleggen

De inzet van het klimaatbeleid moet niet zijn het sluiten van alle kolencentrales maar het opleggen van een norm voor de maximaal toelaatbare CO2-uitstoot per geproduceerde kilowattuur. Die uitstoot zou in 2025 niet hoger mogen zijn dan 450 gram – gelijk aan de uitstoot van een moderne gasgestookte centrale. Vervolgens zou die norm vanaf 2030 voor nieuw te bouwen centrales vrijwel nul gram CO2 per kWh moeten zijn. In 2035 zou die norm vervolgens ook voor alle bestaande centrales –zowel kolen- als gasgestookt– moeten gelden. Door daarna ook op verantwoorde wijze het bijstoken van biomassa te verplichten, kan de uitstoot zelfs negatief worden gemaakt. Dáár zou Nederland voor moeten gaan. Dit zou in lijn zijn met voorstellen van de Europese Commissie en met het huidige overheidsbeleid in Engeland en Amerika.

Schadeclaim

Gevreesd wordt dat het afdwingen van sluiting van alle kolencentrales per 2020 of 2025 tot een schadeclaim van de energiebedrijven van zo’n 4 miljard euro kan leiden. Wanneer energiecentrales normen worden opgelegd voor de toelaatbare uitstoot van het broeikasgas CO2 –zoals we dat eerder voor de verzurende stoffen SO2 en NOx hebben gedaan– is de kans op schadeclaims vanuit de energiebedrijven veel kleiner. Ten tijde van de vergunningverlening voor de bouw van deze kolencentrales was immers door (toen) milieuminister Cramer al verteld dat ze op termijn minder CO2 zouden moeten gaan uitstoten. Daar moet nu werk van worden gemaakt.

De auteur is emeritus hoogleraar natuurkunde en samenleving aan de Universiteit Utrecht.