Ook al zou er niets gebeuren, wat iedereen vurig hoopt, dan nog maakt de actuele toestand in de Belgische hoofdstad duidelijk wat de kracht is van terroristen. Zij zaaien niet alleen dood en verderf met hun aanslagen, maar ze verlammen het maatschappelijk leven. Ze behoeven niets te doen en dan nog hebben ze de maatschappij in hun greep. Daarmee zetten ze een belangrijke stap richting hun einddoel: de westerse maatschappij ontwrichten.

Voor een regering is dit een haast onoplosbaar probleem. Het is geen oplossing te doen alsof je neus bloedt en het veiligheidstoezicht op het normale niveau te houden. Als het dan fout gaat, wordt de autoriteiten naïviteit en nalatigheid verweten. Anderzijds, wanneer leger en politie in opperste staat van paraatheid worden gebracht, scholen en openbare voorzieningen dichtblijven zonder dat er concreet iets gebeurt, wordt al snel gezegd dat men zwicht voor de dreigende woorden van terroristen. Met andere woorden: dit doe een overheid nooit goed.

Premier Rutte stelde vorige week dat Europa in oorlog is met IS. Dat is hem niet door iedereen in dank afgenomen. Er is immers juridisch gezien geen sprake van oorlog omdat een oorlogsverklaring ontbreekt. Rutte zou zich schuldig maken aan stemmingmakerij.

Het lastige is ook dat er eigenlijk geen locatie is die als frontlijn kan worden aangewezen. Alleen de plaatsen in het Midden-Oosten waar IS strijdt, kunnen als zodanig worden aangemerkt. Verschillende politici in binnen- en buitenland pleiten ervoor dat westerse landen zich daar actiever in de strijd mengen.

Op zichzelf is dat begrijpelijk. Toch valt te betwijfelen of een nederlaag van IS in het Midden-Oosten zal leiden tot het einde van de terreur in Europa. Het zou weleens kunnen zijn dat dit juist tot gevolg heeft dat het aantal aanslagen toeneemt omdat IS daarmee dan duidelijk wil maken dat hij ondanks een nederlaag in Syrië en omliggende landen nog altijd springlevend is.

Hoewel dus van een actiever optreden door het Westen in het Midden-Oosten geen wonderen moet worden verwacht, kan en mag het niet werkeloos blijven toekijken. IS moet namelijk niet het gevoel krijgen dat Europa een weerloze prooi is. Psychologisch is van belang een vuist te maken. Die overigens wel proportioneel, adequaat en efficiënt moet zijn. Ervaringen uit het verleden in Irak en Afghanistan hebben inmiddels geleerd dat een overmacht aan bommen en troepen alleen niet genoeg is.

Alleen wanneer heel lang en heel veel energie wordt gestoken in hervormingen en mentaliteitsverandering valt er een omkeer te verwachten. Ook dat is moeilijk. Europa staat voor een haast onmogelijke taak.